مطالعه اتنوبوتانی گیاهان دارویی بومی منطقه الشتر (لرستان)

مواد موثره گیاهی (متابولیت‌های ثانویه)، متاثر از محیط رشد گیاه است. خواص گونه‌های دارویی به وجود متابولیت‌های ثانویه نسبت داده می‌شود. شناسایی گونه‌های دارویی، ثبت و احیای سنت‌های گیاه‌درمانی و آموزش افراد در برداشت اصولی این گیاهان، استفاده بهینه از مواد موثره آن‌ها را به دنبال خواهد داشت. این مطالعه با هدف شناسایی گونه‌های دارویی منطقه الشتر استان لرستان و معرفی استفاده‌های سنتی و مدرن آن‌ها انجام شد.

مواد و روش‏ها:

پس از جمع‌آوری و شناسایی گونه‌های دارویی مناطق سردسیر و کوهستانی منطقه، استفاده‌های سنتی و همچنین کاربردهای آن‌ها در طب مدرن، از طریق انجام مصاحبه با افراد محلی، عطاران و مطالعه منابع معتبر علمی استخراج شد. گردآوری اطلاعات به‌صورت پیمایشی و مصاحبه به‌صورت نیمه‏ساختاریافته، انجام شد. برای تعیین اهمیت گونه‌های دارویی و نشان دادن همگنی اطلاعات از دو روش کمی: ارزش استفاده (Use Value=UV) و ضریب اجماع مطلعین (Informant Consensus Factor=ICF)، استفاده شد.

یافته‌ها:

در این پژوهش، 202 گونه دارویی شناسایی شد که به 52 خانواده و 143 جنس تعلق داشتند. در بین گونه‌های شناسایی شده،20 گونه گیاهی دارای بالاترین ارزش استفاده هستند. ازگویه (Thymus kotschyanus Boiss & Hohen.)، بن‌سر یا سرپا (Allium jesdianum Boiss.) و مخالصه (Tanacetum kotschyi Boiss.)، دارای بیشترین ارزش استفاده (UV) بودند. بیشترین اجماع مطلعین (IFC)، در گروه درمان مشکلات گوارشی و پس از آن گروه سرماخوردگی، تب و آنفولانزا بود. در این پژوهش فهرستی از نام علمی، نام عمومی (محلی)، اندام مورد استفاده گیاه، مقادیر  UVو IFC، روش تهیه و کاربرد آن در طب سنتی و مدرن تهیه شد. 

نتیجه‌گیری:

نتایج پژوهش، بیانگر غنای فرهنگ گیاه‌درمانی و وجود پتانسیل عظیم به‌منظور تامین مواد اولیه داروهای گیاهی در منطقه است. با مدیریت صحیح، ایجاد بستر مناسب جهت کشت گیاهان دارویی و انجام آزمایشات فیتوشیمیایی گونه‏های دارای ارزش استفاده بالا و جلوگیری از برداشت غیراصولی آن‌ها از عرصه‌های طبیعی، امری ضروری به‏نظر می‌رسد.