ارزیابی مقایسه ای مکانی-زمانی پارامترهای کیفی آب و سلامت رودخانه زیارت با استفاده از تحلیل آماری و شاخص کیفی NSFWQI

بررسی تغییرات کیفیت آب رودخانه ها، از معیارهای مهم در بررسی سلامت حوضه آبخیز است. پایش کمی و کیفی منابع آب، نقش مهمی در مدیریت پایدار اکوسیستمی رودخانه ها دارد. در این راستا، در تحقیق حاضر به بررسی کیفیت آب رودخانه زیارت استان گلستان پس از نمونه برداری از 6 ایستگاه در طول رودخانه از آذر 1395 تا تیرماه 1396، با استفاده از شاخص NSFWQI پرداخته شد. همچنین جهت یافتن روابط بین متغیرهای فیزیکی و شیمیایی آب، از تحلیل همبستگی و تحلیل خوشه ای استفاده شد. نتایج بر اساس استانداردهای سازمان جهانی بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا، مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که در ایستگاه پایین دست به دلیل دریافت پساب از منابع مختلف، میزان BOD، Na، Ca و PO4 از دیگر ایستگاه های بالادست بیشتر بوده است. تجزیه وتحلیل های آماری در این پژوهش مبین آن است که بین برخی متغیرهای فیزیکی و شیمیایی رودخانه رابطه معنی دار و قوی وجود دارد. یافته های این پژوهش نشان داد که میانگین غلظت اکسیژن محلول، مجموع ذرات محلول، کلر، سدیم، فسفات و نیترات به ترتیب 4/5، 5/627، 02/110، 5/48 و 25/9 میلی گرم بر لیتر و میانگین غلظت هدایت الکتریکی 1028 میکروزیمنس بر سانتی متر است. مقایسه میزان شاخص NSFWQI در 6 ایستگاه رودخانه زیارت در ماه های مختلف بیانگر آن است که ایستگاه اول (تول بنه، بالادست) در اردیبهشت ماه با مقدار عددی 55، بالاترین و ایستگاه شش (پایین دست) در تیرماه با شاخص عددی 35، پایین ترین میزان را به خود اختصاص داده اند. همچنین کیفیت آب بر اساس این شاخص در ایستگاه بالادست، متوسط و در ایستگاه های میانی و پایین دست، بد است. تفسیر نتایج نشان داد که از ایستگاه بالادست به سمت ایستگاه های پایین دست رودخانه، بار آلودگی افزایش و کیفیت آب کاهش می یابد. از این رو به منظور مدیریت کیفی رودخانه مورد مطالعه، می بایست به کنترل انتشار بار آلودگی از منابع آلاینده نقطه ای و غیرنقطه ای تمرکز کرد. نتایج این تحقیق امکان تصمیم گیری در خصوص پایش و کنترل منابع آلوده کننده و اقدامات مناسب جهت بازطبیعی سازی اکوسیستم آبی رودخانه را برای استفاده موثر از آن در مصارف مختلف فراهم می آورد. در پایان با توجه به نتایج حاصل از شاخص NSFWQI می توان گفت که این شاخص، کیفیت منابع آب را به سهولت و به طور قابل اعتمادی توصیف می نماید و استفاده از آن در راستای مدیریت منابع آب سایر رودخانه ها، مفید قلمداد می شود.