بررسی اقامتگاه امام رضا (ع) در نیشابور با تکیه بر گزارش های حاکم نیشابوری، شیخ صدوق و شواهد تاریخی و باستان شناسی

نیشابور یکی از شهرهای مهمی بود که حضرت رضا(ع) در مسیر سفر از مدینه به مرو، مدتی در آن توقف کرد. باوجود تحقیقات زیادی که در خصوص اقامت آن حضرت به‌خصوص ایراد حدیث سلسله‏الذهب در نیشابور شده است، اما تاکنون در خصوص محله اقامت امام، موقعیت آن و چرایی اسکان ایشان در این محله و سرنوشت آن تحقیقی صورت نگرفته است. علاوه بر این، در بعضی از منابع و تحقیقات، ازجمله کتاب عیون اخبارالرضا(ع) این محله به‌صورت‌های مختلف و اشتباه ضبط شده است. از این‌رو، در پژوهش حاضر سعی شده است بر اساس منابع کتابخانه‏ای ازجمله کتاب‌های تاریخ نیشابور حاکم نیشابوری و عیون اخبارالرضا(ع) و شواهد تاریخی و باستان‌شناسی و با روش توصیفی-تحلیلی به‌نقد و بررسی این محله پرداخته شود. یافته‏های پژوهش نشان می‏دهد که این محله به نام فز/ فز و در کهندژ نیشابور قرار داشته است، زیرا کهندژ از استحکام و امنیت و از خوش آب و هواترین محله‏های این شهر بوده و ضمنا در منتها‏الیه جهت شرقی و دروازه خروجی نیشابور به‌طرف مرو و طوس قرار داشته است. بنابراین ماموران حکومتی با ملاحظات موارد مذکور که امام باید در امنیت و احترام کامل و تماس کمتر با مردم و سریع‌تر به مرو، مرکز خلافت برسد، از این‌رو امام را در محله فز که دارای تمام شرایط مذکور بود، اسکان دادند. همچنین با توجه به ویرانی این محله توسط ارسلان ارغون و غزها و مغول‌ها و زلزله‏های متعدد و نیز فترت آن تا دوره تیموری به‌خصوص صفویه، یادمان‌های محله امام رضا(ع) متروک و  جای آن را قدمگاه فعلی نیشابور گرفته است.