راهکارهای مولانا برای مقابله با ترس های مذموم در مثنوی با نگاهی به دیدگاه روان شناسان

مولانا در آموزه‌های عرفانی خویش، همه ابعاد شخصیت انسان را مورد توجه قرار داده است و برای هریک از بیماری‌های ذهنی و روانی او راهکار ارایه می‌کند. یکی از بیماری‌های ذهنی‌وهمی که او در مثنوی معنوی به آن پرداخته شده، ترس است. مفهوم ترس از نگاه کل‌نگر او، به دو نوع ترس مذموم و ممدوح تقسیم می‌شود؛ ترس مذموم که مورد نظر ماست از من دروغین و کاذب ناشی می‌شود؛ هرچند مولوی ترس را معمار اصلاح جهان مادی و در جای خود مفید می‌داند. راهکارهایی که برای مقابله و رهایی از ترس‌های مذموم که برخی از زمینه‌های فکری ایجادگر آن ترس از مرگ، غم غربت و تنهایی وجودی، ترس از قضا و مشیت، ترس از شر اضداد، ترس از اختیار و آزادی انتخاب، ترس از گناه و... است، از نگاه تیزبین او رویکرد به دین و مذهب، توبه، توکل و تسلیم، یافتن من حقیقی (گنج درون)، ترک فرافکنی، پذیرش تعارضات درونی و استفاده از موهبات آن، هیچ نخواستن در سایه فقر و فنای عرفانی، آشنای با سازوکارهای گناه در جهت رشد و تعالی و... است. پژوهش حاضر به‌صورت توصیفی‌تحلیلی و با ابزار کتابخانه‌ای انجام شده است. در این جستار از آنجایی که مقوله ترس به حوزه روان‌شناسی نیز مرتبط می‌شود و مولوی از قرن‌ها پیش از روان‌شناسان امروز به ارایه مفاهیم درمانی (هرچند بار رویکرد و اهدافی متفاوت) پرداخته است، (غیر از دیدگاه روان‌شناسی تحلیلی کارل گوستاو یونگ) از روان‌شناسان انسان‌گرا و وجودگرایی مثل رولومی، اریک فروم، ویکتور فرانکل، اروین یالوم، ابراهام مزلو، سورن کرکگور، کارن هورنای و... استفاده می‌شود تا هم به غنا و گستردگی این مفاهیم بیفزاییم و هم به اثبات این مهم که مولوی قرن‌ها پیش از روان‌شناسی امروز به مفاهیم و سازوکارهایی برای مقابله با ترس دست یافته که می‌تواند از خلال قصه‌های مثنوی به‌طور آشکار و یا ضمنی مورد استفاده آیندگان قرار بگیرد؛ لذا آموزه‌های پیشینیان ادب و عرفان ایرانی را نباید دست‌کم گرفت.