واکاوی قواعد مشترک در شیوه های نقد حدیث مسلمانان و روش های تاریخ گذاری روایات خاورشناسان

از نظر مسلمانان حدیث یکی از مهم ترین منابع آموزه های دینی و احکام شرع به شمار می آید و اعتبار حدیث به معنای صحت انتساب آن به قایل اصلی اش است. بنابراین، عالمان مسلمان به بررسی صحت احادیث پرداخته اند نه تعیین تاریخ پیدایش آنها. با این حال صحیح یا جعلی شمردن یک حدیث توسط عالمان، تلویحا با مسئله تاریخ گذاری روایات ارتباط دارد. صحیح شمردن یعنی پذیرش صدور در زمان گوینده اصلی سخن؛ اما در حکم به جعلی بودن روایت دو احتمال وجود دارد: ساخته شدن توسط فردی در زمان گوینده اصلی؛ جعل در زمانی متاخر؛ اما برای پژوهشگران غربی حدیث صرفا یک منبع تاریخی است و مسئله مهم برای آنها، تعیین خاستگاه زمانی و مکانی پیدایش احادیث است. از این رو، حدیث پژوهان غربی شیوه هایی را بدین منظور ابداع کرده اند که در گذر زمان تحول و تکامل یافته است. در این پژوهش با این نگاه که چه شواهدی از توجه به مسئله زمان و نیز خاستگاه جغرافیایی روایات در روش های نقد حدیث مسلمانان می توان یافت با واکاوی بخشی از میراث حدیثی این نتیجه به دست آمده که برخی از قواعد و نکات مورد توجه عالمان و محدثان مسلمان با قواعد و نکاتی که خاورشناسان در شیوه های گوناگون تاریخ گذاری از آن بهره برده اند، مشترک است. از جمله این موارد می توان به بررسی تحریرها و طرق مختلف یک حدیث، توجه به راوی مشترک، روایه الاقران و غیره اشاره کرد.