رشد کارکردهای ارتباطی در کودکان فارسی زبان دارای رشد عادی از 12 تا 18ماهگی: یک مطالعه طولی

 فرایند ارتباط، زندگی فردی و اجتماعی هر انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. همچنین بر اساس نظام طبقه بندی عملکرد، ناتوانی و سلامت ارتباط یکی از مولفه های مهم مشارکت اجتماعی است و می تواند با کارکردهای متفاوتی از جمله تنظیم رفتار (تنظیم رفتار دیگران برای رسیدن به هدفی خاص)، تعامل اجتماعی (جلب توجه دیگران به سمت خود) و توجه مشترک (جلب توجه دیگران به سمت یک رویداد یا شیء خاص) صورت گیرد. دانستن روند رشد کارکرد ارتباطی در ارزیابی، تشخیص، تعیین پیش آگهی و مداخله بهنگام موثر است. اما علی رغم اهمیت کارکرد ارتباطی در روند رشد ارتباط و زبان و تاثیر آن در ارزیابی و مداخله بهنگام، تاکنون مطالعه ای که مستقیما به بررسی روند رشد کارکردهای ارتباطی در کودکان طبیعی فارسی زبان پرداخته باشد، انجام نشده است. هدف این مطالعه بررسی روند رشد کارکردهای ارتباطی کودکان فارسی زبان طبیعی از دوازده تا هجده ماهگی، صرف نظر از شیوه های برقراری ارتباطی (مانند حرکات بیانگر، صداسازی و کلمات) بود.

پژوهش حاضر یک مطالعه طولی از نوع مشاهده ای محسوب می شود. در این مطالعه کارکرد ارتباطی یازده کودک تک زبانه فارسی زبان دوازده ماهه (هفت پسر و چهار دختر) به مدت هفت ماه در شهر تهران مورد بررسی قرار گرفت. جهت جمع آوری نمونه ها ابتدا از روش نمونه گیری غیر احتمالی هدف مند و سپس از روش غیراحتمالی گلوله برفی استفاده شد. تمامی کودکان فارسی زبان، دارای تاریخچه پزشکی سالم، رشد طبیعی، والدین با حداقل تحصیلات دیپلم، تک زبانه و از خانواده ای با وضعیت اجتماعی اقتصادی متوسط بودند. بررسی وضعیت رشدی آزمودنی ها با پرسش نامه سنین و مراحل (ASQ) انجام شد و برای تعیین ویژگی های جمعیت شناختی از پرسش نامه محقق ساخته (دارای روایی کیفیت محتوا) استفاده شد. محقق هفت ماه، ماهی یک مرتبه به مدت یک ساعت از تعامل والد کودک در حین بازی نیمه ساخت مند با اسباب بازی ها در منزل کودک فیلم برداری می کرد. فیلم های ضبط شده از کودک به صورت واقعه نگارانه بازنویسی و بر اساس کدهای تعریف شده در پژوهش کدگذاری و سپس وارد نرم افزار SPSS (نسخه 22) شدند. از آماره های توصیفی از جمله میانگین و انحراف معیار برای توصیف داده ها استفاده شد. همچنین برای تعیین نرمال بودن داده ها از آزمون شپیرو ویلک و جهت تحلیل داده ها از آزمون اندازه های مکرر و مقایسه دوتایی استفاده شد. نحوه کدگذاری کارکردهای ارتباطی به دو متخصص ارزیاب کننده آموزش داده شد و جهت بررسی اعتبار کدگذاری داده ها، 20 درصد از نمونه های رفتاری ضبط شده در اختیارشان قرار گرفت تا کارکردهای ارتباطی را کدگذاری کنند. اعتبار کدگذاری مشاهدات ثبت شده نیز از طریق آزمون ضریب همبستگی درون رده ای تعیین شد.

یافته ها: 

نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد میانگین بسامد کارکردهای ارتباطی تنظیم رفتار و تعامل اجتماعی از دوازده تا هجده ماهگی ثابت باقی مانده است (0/05<P). یافته دیگر این مطالعه نشان دهنده ثبات میانگین بسامد کارکرد ارتباطی توجه مشترک از دوازده تا پانزده ماهگی (0/05<P) و رشد صعودی آن در شانزده (0/019=P)، هفده (0/023=P) و هجده ماهگی (0/003=P) نسبت به دوازده ماهگی بود. مقدار ضریب همبستگی درون رده ای به عنوان ملاک اعتبار کدگذاری مشاهدات 90 درصد به دست آمد.

نتیجه گیری:

 نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از ثبات میانگین بسامد کارکردهای ارتباطی تنظیم رفتار و تعامل اجتماعی و افزایش میانگین بسامد کارکرد ارتباطی توجه مشترک از دوازده تا هجده ماهگی بود. این یافته ها با بعد مشارکت چارچوب طبقه بندی عملکرد، ناتوانی و سلامت هم خوانی دارد، که براساس آن کودک طبق نیازهای هر محیط به استفاده از نوع خاصی از کارکرد ارتباطی می پردازد تا میزان مشارکتش در محیط را افزایش دهد.