مواجهه اندیشمندان مسلمان با چالش اندیشه ورزی و تسلیم پذیری

با آن که تقابلی بین سطح معرفت فطری و درک اصول ارزش ها نیست، اما در نگاه اول بین معرفت و تسلیم پذیری تقابل و دوگانگی به چشم می خورد. معرفت حصولی عقلی نیز به جای دوگانگی، زمینه ساز تسلیم پذیری است. به حکم عقل بین تقلید و تعقل نیز تقابلی نخواهد بود. بخش عمده این تقابل به دلیل نادیده گرفتن حکم عقل به محدودیت ها و خطاهای خویش است که بن مایه نزاع ها و در پی آن تنوع مواجهه ها را پدید می آورد. این مقاله کوشیده است تا با روش توصیفی- تحلیلی مواجهه برخی از اندیشمندان اشعری، معتزلی و شیعی درباره دوگانگی اندیشه ورزی با تسلیم پذیری را بیان و راه حل آنان را در برطرف سازی این چالش نشان دهد. می توان نتیجه گرفت که ما با طیف وسیعی از نظرات متفاوت پیرامون رویکرد عقل در مواجهه با مباحث دینی و چگونگی استنباط احکام فقهی در اسلام مواجه هستیم. گروهی استفاده از عقل و دلایل عقلی را به عنوان منبع و خاستگاهی برای وصول به این معارف ضروری می دانند. مکتب کلامی معتزله و شیعه جزء این دسته محسوب می شوند.