بررسی ارتباط تعیین کننده های اجتماعی سلامت و اضافه وزن باقی مانده پس از زایمان در ایران بر اساس مدل سازمان جهانی بهداشت: یک مطالعه مروری سیستماتیک

اضافه وزن باقی مانده پس از زایمان، نقش مهمی در چاقی، بیماری های مزمن و پیامدهای ناگوار مادری، جنینی و نوزادی دارد. امروزه، عوامل اجتماعی از علل پایه گذار سلامتی و بیماری محسوب می شوند. مرور سیستماتیک حاضر، با هدف بررسی ارتباط تعیین کننده های اجتماعی سلامت و اضافه وزن باقی مانده پس از زایمان در مطالعات ایرانی انجام شد.

در این مطالعه مروری مقالات فارسی و انگلیسی از نوع مشاهده ای (کوهورت، مورد شاهدی، مقطعی) در پایگاه های Irandoc، Magiran، SID، Web of Science، Embase، Scopus، Google Scholar و PubMed با ترکیبات مختلف کلمات کلیدی مرتبط با "تعیین کننده های اجتماعی سلامت" (Social determinants of health) و "اضافه وزن باقی مانده پس از زایمان" (postpartum weight retention) به دست آمده از MESH در سال های 2019-2000 جستجو شدند. انتخاب مقالات بر اساس معیارهای ورود و خروج و ارزیابی کیفیت مقالات با مقیاس نیوکاسل اوتاوا انجام شد.

از 485 مقاله بررسی شده، 8 مقاله مناسب بود. بر اساس مدل WHO، تعیین کننده های اجتماعی سلامت در دو گروه ساختاری و بینابینی قرار گرفت. تعیین کننده های ساختاری شامل تحصیلات، شغل، درآمد و محل سکونت و تعیین کننده های بینابینی بر اساس مدل مذکور، در سه حیطه عوامل رفتاری، عوامل بیولوژیکی و عوامل روانی اجتماعی قرار گرفت. بر اساس نتایج مطالعات مرور شده، تحصیلات مادر، ورزش، وضعیت عملکردی پس از زایمان، شیردهی انحصاری، تغذیه با شیر خشک، وزن پیش از بارداری، وزن گیری بارداری، پاریتی، نحوه زایمان، سن، افسردگی و اضطراب، ارتباط آماری معنی داری با اضافه وزن باقی مانده پس از زایمان نشان دادند.

نتایج مرور سیستماتیک حاضر بیانگر تاثیر تعیین کننده های اجتماعی ساختاری و بینابینی سلامت - از جمله تحصیلات زنان و عواملی در حیطه های رفتاری، بیولوژیکی و روانی اجتماعی- بر باقی ماندن اضافه وزن پس از زایمان بود. این امر موید نیاز به توجه بیشتر مسیولان و پرسنل بهداشتی به این عوامل تاثیر گذار در کنار سایر عوامل پزشکی می باشد تا بتوان به پیشگیری یا کاهش میزان این معضل و عوارض ناشی از آن کمک نمود.