ارزیابی تغییرات زمانی- مکانی منابع آب زیرزمینی دشت کاشمر مبتنی بر تحلیل سری زمانی داده های بارش و خشکسالی

آب های زیرزمینی از منابع ارزشمند تامین آب در جهان به شمار می روند. بطوری که امروزه مطالعات نشان می دهند عواملی چون بارندگی کم، خشکسالی های مستمر و بهره برداری بیش از ظرفیت، باعث ایجاد خسارت های اقتصادی و زیست محیطی شده است. لذا این تحقیق با هدف ارزیابی اثرات بارندگی و خشکسالی بر سطح سفره آب زیرزمینی دشت کاشمر به عنوان یکی از مهمترین دشت های حاصلخیز خراسان رضوی در شرق ایران و با استفاده از روش های تحلیل سری های زمانی مان-کندال و پتیت انجام شد. در این تحقیق از دوره آماری 30 ساله (1368-1397) داده های بارندگی ایستگاه هواشناسی کاشمر، جهت ارزیابی اثرات خشکسالی هواشناسی، با شاخص SPI و از داده های آماری 17 چاه پیزومتر منطقه مورد مطالعه در یک دوره زمانی 23 ساله (1375-1397) جهت ارزیابی خشکسالی آب زیرزمینی، با شاخص PSI استفاده شد. نتایج تحلیل سری زمانی شاخص SPI در بازه های مختلف 3، 6، 12 و 24 ماهه در بازه زمانی 1368-1397 نشان داد که تغییرات تدریجی موجود در بازه 6 و 12 ماهه در سطح پنج درصد معنی دار p-value= 0.05)) که نقطه تغییر آن ها در سال 79-1378 بوده و در بازه 3 و 24 ماهه معنی دار نبوده است. سری زمانی شاخص PSI در چاه های کلاته رحیم و خلیل آباد (در بخش های جنوب و شمال منطقه)  به دلیل اینکهp-value≠ 0.05  غیر معنی دار و بقیه چاه ها معنی دار می باشد. این بدان معنی است که چاه های کلاته رحیم و خلیل آباد به دلیل عملیات های آبخوانداری صورت گرفته در منطقه شرایط بهتری در هنگام رخداد خشکسالی ها داشته اند. بنابراین، دشت کاشمر در بازه 23 ساله 1375 تا 1397 دچار خشکسالی آب زیرزمینی بوده است. باتوجه به نتایج شاخص های  SPI و PSI، خشکسالی هواشناسی بر منابع آب زیرزمینی تاثیرگذار بوده است، اما عامل مهمتر در خشکسالی آب زیرزمینی، بهره برداری بیش از حد از منابع آب زیرزمینی می باشد که این بهره برداری ها باعث افت سطح آب به مقدار 40 سانتی متر در سال در دشت کاشمر شده است.