تاثیرپذیری هدررفت کربن آلی و غنی‎شدگی رسوب طی فرسایش بین‎شیاری ناشی از وقوع هم زمان باد و باران

فرسایش بین شیاری یکی از انواع مهم فرسایش در اراضی کشاورزی است که باعث هدررفت کربن آلی از سطح خاک می‎شود. این در حالی است که کمبود کربن آلی خاک در بیش تر مناطق خشک و نیمه خشک ایران، یکی از چالش های پیش روی تولید محصولات کشاورزی است. در این مناطق، بارش باران ممکن است با وزش بادهای فرساینده همراه باشد که مقادیر زیادی از خاک و کربن آلی را از بین می برد. لذا، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش عوامل فرساینده باد و باران بر هدررفت خاک و کربن آلی و نیز غنی‎شدگی رسوب طی رخ داد فرسایش بین‎شیاری برنامه ریزی شده است. بدین منظور، با استفاده از سامانه شبیه‎ساز هم زمان باد و باران، ترکیبی از سه شدت باران (20، 40 و 60 میلی‎متر بر ساعت) و چهار سرعت باد (صفر، 6، 9 و 12 متر بر ثانیه) روی سه خاک با بافت مختلف (شنی، لوم شنی و لوم)، هر یک در سه تکرار استفاده شده است. نتایج نشان داد که هدررفت کربن آلی بین خاک هایی با بافت مختلف از 04/0 و 04/4 میلی گرم بر متر در ثانیه متغیر بوده است. نتایج دلالت بر اثر متقابل هم افزای دو عامل فرساینده باد و باران بر هدررفت خاک و کربن آلی داشت. هم چنین برای سرعت باد، یک حد آستانه (نه متر بر ثانیه) مشاهده شد که در سرعت بیش تر از این حد، هدررفت خاک و کربن آلی با شیب تندتری افزایش پیدا کرد. از طرفی، با افزایش هدررفت خاک، میزان هدررفت کربن آلی از هر خاک نیز به صورت خطی افزایش پیدا کرد. سهم هدررفت کربن آلی از میزان کل هدررفت خاک برای خاک های شنی، لوم شنی و لوم به ترتیب 36/0، 17/0 و 19/2 درصد تعیین شد. هم چنین نسبت غنی شدگی کربن آلی در رسوب این خاک ها، به ترتیب 0/8، 0/1 و 1/2 بود. بر اساس یافته های این پژوهش، کاهش سرعت باد در اراضی کشاورزی به ویژه مناطق بادخیز، برای کنترل هدررفت کربن آلی در اثر فرسایش بین شیاری از خاک سطحی پیشنهاد می شود.