مقایسه جریان انرژی تولید گندم آبی و تحلیل اقتصاد انرژی در برخی مناطق ایران

با افزایش جمعیت و محدودیت های منابع تولید در آینده دسترسی به منابع انرژی به مقدار کافی مشکل خواهد بود. ارزیابی بیلان انرژی می تواند یک روش علمی برای اندازه گیری میزان ثبات و پایداری یک اکوسیستم زراعی باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی مصرف انرژی و تعیین شاخص های انرژی تولید گندم آبی اقلیم های مختلف در استان های البرز، اصفهان، اردبیل، خراسان رضوی، خوزستان، گلستان و همدان انجام شد. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق تکمیل 286 پرسشنامه با مصاحبه حضوری و مطالعات اسنادی بر پایه دو ستانده (دانه گندم و کاه) و هشت نهاده ورودی شامل نیروی انسانی، سوخت فسیلی، ماشین ها و ادوات، آبیاری، کود شیمیایی، سموم، الکتریسیته و بذر در سال 1397 جمع آوری شد. با استفاده از ضرایب هم ارز انرژی، مقدار نهاده های مصرفی و ستانده های تولید، انرژی ورودی و خروجی و شاخص های کارایی انرژی، بهره وری انرژی، شدت انرژی و افزوده خالص انرژی بررسی گردید. طبق نتایج میانگین انرژی ورودی، انرژی ستانده، کارایی انرژی، بهره وری انرژی و افزوده خالص انرژی در استان های مورد مطالعه به ترتیب 83/58308 مگاژول بر هکتار، 15/136092 مگاژول بر هکتار، 87/2، 212/0 کیلوگرم بر مگاژول و 31/77783 مگاژول بر هکتار به دست آمد. بیشترین سهم انرژی نهاده های مصرفی برای استان های البرز، اردبیل، خوزستان، گلستان و همدان مربوط به انرژی کودهای شیمیایی و برای استان های اصفهان و خراسان رضوی انرژی آبیاری بود. کارآیی انرژی برای استان های البرز، اصفهان، اردبیل، خراسان رضوی، خوزستان، گلستان و همدان به ترتیب 57/3، 42/1، 48/3، 17/1، 78/2، 12/5 و 54/2 و بهره وری انرژی به ترتیب 26/0، 11/0، 26/0، 08/0، 21/0، 38/0، 18/0 کیلوگرم بر مگاژول به دست آمد. متوسط هزینه کل انرژی 966/57 میلیون ریال بر هکتار و میانگین مقدار شاخص های شدت انرژی، ارزش شدت انرژی، هزینه شدت انرژی و هزینه نسبی انرژی به ترتیب برابر 29/1 مگاژول بر هزار ریال، 641/0 مگاژول بر هزار ریال، 05/10853 ریال بر کیلوگرم و 21/1 محاسبه شد. نتایج نشان می دهد تولید گندم آبی در مناطق مورد مطالعه به لحاظ بیلان انرژی توجیه پذیر بوده و با مدیریت زراعی مناسب می توان کارایی و بهره وری انرژی تولید گندم آبی را افزایش و نسبت به کاهش سهم استفاده از انرژی نهاده های تجدیدناپذیر در تولید گندم آبی اقدام نمود.