نقد و بررسی اشکالات نظریه متکلمان امامیه در باب اختیار و ثمرات تربیتی آن

اختیار یکی از مباحث مهمی است که از دیرباز حکما و متکلمان درباره آن بحث کرده اند. این تحقیق مبتنی بر روش کتابخانه ای، تحلیل داده ها، مقارنه و تجمیع آرا می کوشد دیدگاه متقن و دقیق دین اسلام در رابطه با حقیقت اختیار را تبیین نماید. برخی از متکلمان امامیه همچون خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی اگرچه به اثبات اختیار انسان پرداخته اند، اما دچار دو اشتباه شده اند: خود را در دامن تفویض انداخته اند و نیز به وجود تعارض میان برخی از آیات قرآن کریم قایل گردیده اند. اگرچه نظریه صحیح در این رابطه اختیار داشتن انسان است، ولی التزام به آن هیچ ملازمه ای با نظریه تفویض ندارد. دیدگاه اسلام در اینباره امربین الامرین است که براساس آن افعال انسانی در عین انتساب به انسان، به خداوند نیز منتسب هستند و افعال انسان در طول افعال الهی قرار میگیرد. بنابراین ضرورتی ندارد که برای اعتقاد به اختیار، افعال انسانی مستقل از افعال الهی تلقی شود. از سوی دیگر با تبیین حقیقت اختیار، تعارض بدوی آیات هدایت و ضلالت مضمحل میگردد. در این تحقیق به رابطه اختیار با جبر و تفویض، علم الهی و قضا و قدر الهی پرداخته شده و در پایان ثمرات تربیتی اختیار بررسی میگردد.