اوصاف علم امام در نهج البلاغه در پرتو تعارض زدایی از ادله

یکی از موضوعات اعتقادی شیعیان علم ویژه امام به امور غیبی است. از قرن سوم با تدوین برخی از کتب حدیثی و نقل احادیث مربوط به علم غیب امام، زمینه طرح علمی این موضوع فراهم شد. آنچه قابل توجه است گزارش های تاریخی به ظاهر متعارض می باشد که گاهی علم غیب را از امام، نفی و گاهی آن را برای امام ثابت می کند. بخشی از آن گزارش های متعارض را سید رضی (ره) در «نهج البلاغه» گردآورده است که البته با یک نگاه دقیق نه تنها تعارضی میان آنها وجود ندارد بلکه با تبیین صحیح مفهوم «علم غیب» به راحتی قابل جمع هستند. با وجود برخی از پژوهش های صورت گرفته در این زمینه، در مورد برداشت متفاوتی که از این گزارش ها بدست می آید و همچنین راه حل آن، پژوهش خاصی صورت نگرفته است. در این مقاله که به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع تاریخی و حدیثی و همچنین شروح نهج البلاغه صورت گرفته است با هدف رفع ابهام درباره علم غیب امام علاوه بر بررسی راه های جمع میان این گونه گزارش ها به مفهوم دقیقی درباره «علم غیب خداوند» و «علم غیب امام» دست پیدا کرده ایم که در آن، علم غیب الهی دارای چهار ویژگی استقلال، تفصیل، قطعیت و فعلیت است در صورتی که علم غیب امام دارای عدم استقلال، اجمالی بودن، تغییرپذیری و شانی بودن می باشد.