ارزیابی اثر متقابل ژنوتیپ -محیط برای عملکرد دانه ژنوتیپ های نخود (Cicer arietinum L.) در اقلیم سرد ایران با روش GGE بای پلات

وجود اثر متقابل ژنوتیپ -محیط ایجاب می کند که عملکرد ژنوتیپ ها در دامنه وسیعی از شرایط محیطی مورد آزمایش قرار گیرند تا اطلاعات حاصل بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی آن ها را افزایش دهد. بدین منظور این تحقیق با استفاده از 11 لاین منتخب از آزمایش های یکنواخت سراسری به همراه، ارقام شاهد سارال و آنا و نیز دو لاین پیشرفته در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و در چهار منطقه سردسیر کشور (مراغه، ارومیه، کردستان و همدان) در سه سال زراعی 1395 تا 1398 انجام شد. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که که اثرات ساده سال، مکان و ژنوتیپ و همچنین اثرات متقابل عملکرد دانه ازنظر آماری معنی داربودند.  تصویر چندضلعی بای پلات نشان داد که ژنوتیپ G6 در ایستگاه کردستان بیشترین عملکرد را داشت. از طرف دیگر ژنوتیپ G13 در ایستگاه های همدان، مراغه و ارومیه دارای بیشترین عملکرد بود و در ایستگاه کردستان نیز در رتبه دوم قرار داشت که نشان می دهد این ژنوتیپ دارای پایداری عملکردی بالایی در تمامی ایستگاه ها می باشد. رتبه بندی ژنوتیپ ها بر اساس میانگین عملکرد دانه و میزان پایداری در محیط های مورد مطالعه نشان داد که ژنوتیپ های G6، G4 و  G15پایداری کمتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشتند. در مقابل ژنوتیپ هایG7، G9 و G5 نسبتا پایدارتر از سایر ژنوتیپ ها بودند. هم چنین ژنوتیپ های G4، G10، G12 و G6 دارای عملکرد متوسط و نسبتا ناپایدار بودند. ژنوتیپ G15 کمترین عملکرد و پایداری را به خود اختصاص داده بود و از سوی دیگر ژنوتیپ G13 با بیشترین عملکرد به همراه پایداری مطلوب شناسایی شد. در انتها مشخص شد که ژنوتیپ شماره 13 با پتانسیل عملکرد بالا و پایداری بیشتر، بهتر از دو رقم آنا و سارال عمل نموده و به عنوان ژنوتیپ نزدیک به ایده آل معرفی می شود و جهت برنامه های به زراعی و آزمایش های تحقیقی تطبیقی می تواند پیشنهاد شود.