بررسی تنوع ژنتیکی توده های مرزه تابستانی (Satureja hortensis L.) براساس صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی

مرزه تابستانی (Satureja hortensis L.) گیاهی معطر از تیره نعناعیان بوده و با داشتن ترکیب هایی ازجمله تیمول و کارواکرول به عنوان ترکیب های آنتی اکسیدان و آنتی میکروب، در صنایع غذایی و دارویی استفاده می شود. در این پژوهش تنوع صفات مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی در بین توده های ایرانی و خارجی مرزه که در شرایط مزرعه کشت شده بود، بررسی شد. بذر توده های مختلف در سال 1398 در شهر اردبیل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردید. صفات مورد بررسی، تعداد میانگره، تعداد شاخه ، تعداد روز تا جوانه زنی بذر، نسبت طول به عرض برگ، قطر طوقه، وزن خشک اندام هوایی، وزن تر برگ، تعداد گل در هر بوته، طول دم گل آذین، وزن هزاردانه، وزن خشک گل، تعداد روز تا رسیدن بذرها، محتوای کلروفیل a، b و کاروتنویید و فلاونویید بودند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد میانگره (10.33)، تعداد شاخه (24.43) و وزن خشک گل (3.33 میلی گرم) در توده خوزستان بود. بیشترین میزان همبستگی بین وزن خشک اندام هوایی و وزن هزاردانه (92/0=r) مشاهده شد. تجزیه خوشه ای، توده های مورد بررسی را در چهار گروه طبقه بندی نمود. گروه اول شامل توده های آذربایجان غربی، قزوین، تهران، کردستان، لرستان، خراسان رضوی و ایتالیا، گروه دوم شامل توده های تاجیکستان، مجارستان، ارمنستان، رومانی، رومانی 2، خوزستان، یونان، روسیه، گرجستان و خراسان شمالی بود. گیلان و یزد و همچنین ازبکستان به ترتیب در گروه سوم و چهارم قرار گرفتند. تجزیه به عامل ها نشان داد که 7 عامل توانستند 86.59% از واریانس کل را توجیه کنند. براساس نتایج این تحقیق، توده های مختلف ایرانی و خارجی مرزه دارای تنوع ژنتیکی بالایی بوده و این تنوع می تواند در برنامه های اصلاحی استفاده شود. در مجموع، توده های خوزستان، یونان و ازبکستان از نظر عملکرد توصیه می شود.