بررسی فقهی و حقوقی مسئولیت والدین در قبال فعل کودک در فضای مجازی

در فقه اسلام و حقوق ایران، اصل بر شخصی بودن مسئولیت است (یزدانیان، 1394: 143) و قاعده فقهی «وزر» (شهید ثانی، 1414: 10/ 38 و 4/69) نیز مفید همین معنا است (محقق حلی، 1387: 4/ 426؛ محقق داماد، 1379: 4/163، حلی، 1407: 4/528؛ صیمری، 1420: 4/ 384؛ کرکی، 1414: 6/ 7). اصل شخصی بودن مسئولیت بدین معنا است که هیچ کس بار گناهان دیگری را به دوش نمی کشد و هر کس مسیول اعمال خویش است. با این همه، در فقه و حقوق، مواردی مشاهده می شود که ظاهرا از این اصل عدول شده است. مطابق ماده 7 قانون مسئولیت مدنی مصوب 1339هرگاه والدین در نگه داری و مواظبت از کودک دچار تقصیر شوند، مسیول اعمال زیان بار کودک بوده و این مسئولیت بنا بر اطلاق این ماده، شامل افعال زیان بار کودک در فضای مجازی نیز می شود. یکی از مصادیق احراز تقصیر والدین، اثبات نقص تربیت کودک است. از نظر حقوقی، تربیت ناقص کودک، تقصیر تلقی شده و مسئولیت والدین را به دنبال دارد (صفایی، رحیمی، 1391، 295). در این مقاله، با روش تحلیلی توصیفی اثبات شده است که به سبب ماهیت خاص فضای مجازی، مسئولیت والدین می تواند حقیقتا ناشی از فعل غیر تلقی شده و در برخی موارد و به رغم تقصیر ظاهری والدین، با تکیه بر محدودیت های وارد بر حق والدین نسبت به تربیت کودک، مانند رعایت حق تمامیت جسمانی، حریم خصوصی و آزادی عقیده و بیان کودک، والدین به سبب نقص در تربیت، مسئولیتی ندارند و به عدم تقصیر آن ها حکم می شود.