بررسی ثاثیر موسیقایی ردیف و قافیه در منظومه خسرو و شیرین نظامی

زیبایی شناسی و تعیین ارزش واقعی یک اثر، نتیجه کار سبک شناسی روی آن اثر است. در بررسی سبک شناختی متون، یکی از سطح های مورد بررسی، سطح زبانی متن است و در سطح زبانی، یکی از مقوله های مهم، سطح آوایی یا سطح موسیقایی متن است. سطح آوایی خود به سه بخش موسیقی بیرونی، موسیقی کناری و موسیقی درونی تقسیم می شود. ردیف و به ویژه قافیه یک شعر بخش مهمی از موسیقی کناری در شعر است که هم به تنهایی و هم در کنار دیگر بخش های آوایی کلام، نقش مهمی در ارزش بخشیدن به شعر دارد. بررسی قافیه شعر تا حد زیادی می تواند توانایی و قدرت خلاقیت شاعر را در هنر شعر بیان نماید. منظومه خسرو و شیرین نظامی از جمله منظومه هایی است که گوینده با هنرمندی تمام، از این توانایی در شعر استفاده می کند و بی همتا بودن خود را در غنابخشی به قافیه به نمایش می گذارد. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا موسیقی کناری را در منظومه خسرو و شیرین نظامی بررسی کرده است تا تاثیر این عناصر موسیقایی در شعر این شاعر آشکار گردد. باید گفت که نظامی در کمال هنرمندی توانسته است از قافیه هایی بهره ببرد که هم سخن او را زیباتر کند و هم طراوت قافیه ها حفظ شود. ارزش قافیه وی گاه با کاربرد آرایه های لفظی و معنوی بدیع مانند تناسب یا مراعات النظیر، تضاد، تکرار، سجع و جناس بیشتر می شود؛ زیرا در این حالت، کلمه قافیه دارای ارزش های تصویری، موسیقایی، معنوی و... خواهد شد که سبب موثرتر جلوه دادن پیام شعری خواهد شد. نظامی از ردیف نیز به عنوان عاملی در غنی تر کردن بخش های عاطفی خسرو و شیرین استفاده کرده است. بیشتر ردیف‌های منظومه خسرو و شیرین فعل هستند و شاعر از ردیف های اسمی که در ایجاد صورخیال نقش موثرتری نسبت به ردیف فعلی دارند، استفاده چندانی نکرده است.