مشارکت سیاسی زنان در انقلاب اسلامی؛ تحلیل نشانه شناختی پوسترهای انقلاب

مقاله حاضر با هدف شناسایی ابعاد سیاسی، اجتماعی کنشگری زنان در تغییرات اجتماعی ایران معاصر نگاشته شده و به دنبال بررسی مشارکت سیاسی آنان در جریان پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی بر اساس اسناد موجود است. پوسترانقلاب نوعی پوستر سیاسی است که حاوی ویژ گی ها و عناصر بصری مرتبط با ماهیت تحولات این دوره است. از میان معدود آثار در دسترس با موضوع حضور زنان در انقلاب اسلامی، پژوهشگران به تحلیل نشانه شناختی هشت پوستر در دسترس پرداخته اند. روش تحقیق کیفی و تکنیک بکار گرفته شده نشانه شناسی اجتماعی با تمرکز بر معنای اجتماعی متبادر شده است. بر اساس فرانقش های سه گانه ون لیوون مبتنی بر معنای بازنمودی، تعاملی و ترکیبی، گزارش نشانه شناختی هر تصویر بطور مجزا ارایه شده است. در مجموع می توان نتیجه گرفت مشارکت سیاسی زنان در قالب شرکت در تظاهرات و در انتخابات در پوسترها به تصویر درآمده است. هرچند در مقایسه با مردان به لحاظ کمی، با قلت حضور آنان روبروییم اما زنان در موقعیت های کانونی پوستر، دوشادوش مردان ترسیم شده اند. پوسترها دربردارنده نشانه های ایدیولوژی اسلامی از جمله حجاب، و نیز عهده داری نقش مادری و قرابت با شهدای انقلاب برای زنان هستند و غالبا نقش اجتماعی زن- مادر را تداعی می کنند. لذا می توان ادعا کرد پوسترهای انقلاب حاوی دلالت هایی از مناسبات جنسیتی جدید در این مقطع زمانی هستند. به عبارت دیگر ترکیب سطوح معنایی در شکل کلی نشان می دهد چگونه زن مسلمان مبارز در فضای انقلابی و در مقام کنشگر فعال اجتماعی ذیل مواضع حمایتگرانه رهبر انقلاب، فارغ از کلیشه های جنسیتی، مجال و فرصت مشارکت سیاسی یافته است.