ارزیابی برهمکنش ژنوتیپ در محیط و پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ های منتخب برنج (.Oryza sativa L) هوازی در شمال ایران

دسترسی به آب کافی عامل محدود کننده عملکرد برنج و پایداری آن در شرایط فعلی کشور محسوب می شود. در برنامه تغییر الگوی کشت از شیوه غرقابی به هوازی (در بستر خشک و خاک غیراشباع)، شش ژنوتیپ برنج هوازی همراه با دو رقم شاهد طارم محلی و ندا، جهت ارزیابی پایداری عملکرد دانه در شرایط هوازی در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی سه سال (1392 تا 1394) در استان های مازندران و گلستان مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس ساده هر آزمایش نشان داد که بین ژنوتیپ های برنج برای کلیه صفات از جمله عملکرد دانه تفاوت معنی داری وجود داشت. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب، برهمکنش سال در مکان و سال در مکان در ژنوتیپ بر عملکرد دانه ژنوتیپ های برنج معنی دار بود. تجزیه پایداری با روش های چندمتغیره AMMI وGGE بای پلات نشان داد که رقم هوازی Vandana با میانگین عملکرد دانه 2760 کیلوگرم در هکتار، در کلیه محیط ها پایداری بالاتر و نوسان عملکرد کمتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشت. از ویژگی های بارز این رقم، زودرسی (روز تا 50 درصد گلدهی حدود 97 روز) و ارتفاع بوته کوتاه (8/98 سانتی متر) بود. دو ژنوتیپ  IR78908-193-B-3-B وIR80508-B-194-3-B  نیز به ترتیب با عملکرد 2270 و 2292 کیلوگرم در هکتار، در اغلب محیط ها دارای پایداری مطلوبی بوده و از لحاظ عملکرد دانه در رتبه دوم قرار گرفتند. بر اساس نتایج بدست آمده، می توان از این سه ژنوتیپ به ترتیب به عنوان ژنوتیپ های برتر جهت استفاده در برنامه اصلاحی و یا کشت در شرایط هوازی در استان های مازندران و گلستان، به ویژه در سال های کم آب و خشکسالی، استفاده کرد.