گذر جامعه قاجار از پزشکی سنتی به مدرن بر اساس سفرنامه های سیاحان غربی

از سفرنامه‌های سیاحان غربی، پزشک و غیره پزشک در عصر قاجار چنین استنباط می‌شود: که در سراسر جغرافیای ایران وضعیت همه انواع بیماری‌ها و بیمارها شرایط یکسانی را نداشته‌اند. با توجه به پراکندگی جغرافیایی و نیز امکانات و مقاومت های فرهنگی، سلامت و درمان ایرانیان در نقاط مختلف ایران در شرایط بسیار متفاوت بود. دوری نزدیکی به پایتخت و مرزهای غربی و دریایی شرایط خاصی را فراهم می‌کرده که در بروز و ظهور بیماری و درجه کشندگی آن بسیار متغیر بوده است. اگر یک به یک بخواهیم مشکلاتی را که پادشاهان قاجار با آن دست به گریبان بودند لیست کنیم یکی از مهمترین مشکلات سلامت و درمان انواع بیماریهای مختلف بوده است. شیوع روز افزون بیماریهای واگیر دار از یک سو و نیز موثرنبودن روش های طب سنتی از سوی دیگر و شعله کشیدن گاه بیگاه بیماری‌های عفونی فشار بسیاری را به اقشار مختلف وارد می کرد. ما در این مقاله با مطالعه‌ی سفرنامه‌های غربی دوره قاجار برآن هستیم بهداشت و سلامتی ایران را در آن دوران مطالعه کنیم و جایگاه پزشکان سنتی و نوع مداوای آنها (که بر مبنای طب جالینوسی طبایع چهارگانه بود) و میزان آمیختگی آن را با سحر و جادو خرافه بررسی کنیم و میزان انحرافات و خطاهای طب سنتی آن در درمان بیماریهای جامعه تا چه اندازه‌ای بوده است وچرا طبیبان سنتی بر این خطاها پافشاری کرده اند و با راه‌هایی که به اشتباه رفت اند. چه صدماتی را به افراد و جامعه می‌زدند و در امتداد آن پزشکی مدرن روش‌های درمان آن و علل پذیرش آن توسط جامعه بر چه اساسی بوده است. نقش اروپاییان و در راس آن پزشکان اروپایی در روند مدرن شدن طب سنتی تا چه اندازه بوده است و مهمترین عوامل باز دارنده و تسهیل کننده جامعه در مدرن شدن طب سنتی کدام عوامل بوده اند. پزشکی مدرن به چه ترتیبی توانسته موفقیت بیشتری در طول زمان نسبت به پزشکی سنتی پیدا کند و در نهایت بتوانیم با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی پزشکی مدرن و سنتی در دوره قاجار بر اساس سفرنامه های غربی و با روش توصیفی و تحلیلی منابع موجود با یکدیگرمقایسه و رصد کردیم و واقعیت‌ها و ناگفته هایی را در مورد نقش پزشکان اروپایی و نیازی ازمردم که توسط طب سنتی بر آورده نمی شد را بازگو کردیم تا به دلایل صحیح در پذیرش طب سنتی در جامعه آن زمان ایران برسیم.