ارزیابی مخاطرات زیست محیطی استفاده از مواد یخ زدا در عملیات زمستانی (مطالعه کیفیت هیدروشیمیایی آبخوان دشت همدان-بهار)

با وجود کاربرد گسترده مواد یخ زدا در معابر، پسآب حاصل از آن می تواند به اکوسیستم آسیب وارد نماید. لذا هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی تاثیر نمک پاشی در عملیات زمستانی محدوده شهری همدان بر کیفیت آب های زیرزمینی منطقه است. همدان از مراکز مهم گردشگری و جزء قطب های کشاورزی ایران بوده و آلودگی منابع آب آن سلامت کل کشور را به خطر می اندازد.

مدل سازی جریان های زیرسطحی محدوده مورد مطالعه نشان می دهد حرکت پسآب های حاصل از بارش در سطح شهر عمدتا به سمت آبخوان دشت همدان-بهار (به عنوان یکی از منابع اصلی تامین آب شرب و کشاورزی منطقه) است. لذا با انتخاب 24 ایستگاه در نواحی مختلف این آبخوان و انجام نمونه گیری طی ده سال گذشته (1386، 1395)، مشخصات هیدورشیمیایی آنها اندازه گیری و روند تغییرات تجزیه و تحلیل شد.

نتایج بیانگر افزایش تدریجی املاح و مواد جامد محلول در آب زیرزمینی دشت بوده که با توجه به همبستگی معنادار (89/0R2 ≥) بین شوری و غلظت سدیم و کلر، علت آن ناشی از مجاورت با مواد یخ زدا ارزیابی شد. میزان مواد آلاینده در تعدادی از چاه ها فراتر از حد مجاز استاندارد ملی و رهنمودهای بین المللی بوده و بعضا تا 10 برابر مقدار مطلوب برای شرب است. بر پایه معیار ویلکوکس، آب اغلب ایستگاه ها در محدوده C3S1 (باعث کاهش توان حاصل خیزی خاک و اختلال اکوفیزیولوژیکی در محصولات زراعی) و حتی برخی از موارد در رده C4S1 (کاملا مضر برای آبیاری) می باشد. همچنین توزیع مشابهی از پراکندگی ترکیبات یخ زدا و میزان آرسنیک در جریان های زیرسطحی دشت مشاهده شد.

روند انباشت آلودگی و افت شاخص های هیدروشیمیایی در آبخوان مورد مطالعه بر اثر تماس با مواد یخ زدا، علاوه بر آثار مستقیم مخرب بر سلامتی افراد و زمین های کشاورزی، تهدیدی خطرناک برای افزایش تحرک فلزات سنگین در پیکره های خاکی-آبی منطقه به شمار می رود. لذا بایستی با اتخاد شیوه های نوین، مانند: برنامه پیشگیرانه مقابله با یخ زدگی، مواد یخ زدای دوست دار طبیعت، آسفالت حاوی ترکیبات ضدیخ و روسازی با سیستم گرمایشی، عملیات زمستانی شهر همدان با حداقل تاثیرات منفی زیست محیطی صورت پذیرد.