دانش بومی ساخت و بهره برداری از سازه تاریخی آبی برکه در جزیره قشم

سازوکار بهره برداری از منابع آب و دانش بومی شکل گرفته پیرامون آن از عناصر محوری جوامع محلی است که ترکیب قابل توجهی از پیوند همگرای زیست انسانی با طبیعت را به نمایش می گذارد. در عمل غایت این همگرایی، برآورده ساختن نیازهای انسان با ادراک دقیق محدودیت ها است که البته در این روند سپهری از معناها و نمادها شکل می گیرد. برکه به عنوان یک سازه تاریخی آبی در عین مشابهت با سایر سازه های سنتی آبی در دیگر نواحی ایران خصوصا فلات مرکزی، به دلیل واقع شدن در محیط جزیره وسیع قشم، طیفی از ویژگی ها را نیز به همراه دارد که برخاسته از محدودیت های جغرافیایی و فرهنگ آن منطقه است. در مقاله پیش رو با در نظر گرفتن این ضرورت و با تکیه بر روش مردم نگاری واقع گرا، 18منطقه شهری و روستایی در جزیره قشم به عنوان میدان پژوهش انتخاب گردید و پس از مصاحبه (مصاحبه عمیق و گروه متمرکز کانونی) با 86 نفر از خبرگان و اطلاع رسان های بومی، مشاهده مشارکتی و بررسی سایر اسناد و منابع مرتبط، داده های مرتبط جمع آوری و سپس تحلیل شد. درنهایت اقدام به ارایه توصیف ضخیمی از دانش بومی مربوط به ساخت، نگهداری و بهره برداری برکه و نظام کارکردی و آیینی و ارزش های مرتبط با آن شد. در زمینه ساخت سازه ها، بهره گیری از رویکرد خردمندانه استحصال آب باران با مکان یابی مناسب جهت استحصال آب با کیفیت، انتقال به حوضچه رسوب گیر، افزایش کیفیت آب در حوضچه رسوب گیر و انتقال آب به مخزن سرپوشیده، در زمینه فنون نگه داری برکه ها، همبستگی مستمر جماعت های محلی از رهگذر آدابی ظریف و در زمینه بهره برداری خردمندانه، مدبرانه و قناعت آمیز آب برکه با اولویت بندی محتاطانه نحوه مصرف آن، جانمایه این دانش بومی است.