تطور مفهوم «اسلام» بر اساس روابط آن با دیگر ادیان: تحلیل نظریه ژاک واردنبرگ

خاستگاه و مصادر ادیان، مخصوصا دین اسلام، از مباحث مهمی است که خاورشناسان در خلال مطالعات ادیانی شان به آن پرداخته اند. مطالعه تاریخ دین اسلام هم زمان با نهضت ترجمه متون اسلامی در سده سیزده و چهارده میلادی، توجه اروپاییان را برانگیخت، اما توجه جدی به این جنبه از دین پژوهی در غرب به اوایل قرن نوزدهم باز می گردد که هم زمان با رویکرد نقد تاریخی به متون مذهبی بود. نوشته حاضر ترجمه و تحلیل مقاله «تقسیم بندی دوره ای صدر اسلام بر اساس روابط آن با دیگر ادیان» تالیف دین پژوه هلندی، ژاک واردنبرگ، است که تاریخ صدر اسلام و روند گسترش جنبش مذهبی جدید در جریان تعاملات پی درپی با اقلیت های مذهبی موجود در آن دوران را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که اسلام در فرآیند ارتباطاتش، تحول و تغییری مفهومی از «تزکیه مذهبی» به «جنبش اصلاحی» و در نهایت تبدیل آن به دین مستقل را تجربه کرده است.