تعیین ویژگی های موثر بر هدررفت خاک ناشی از آبکندها، مطالعه موردی: فتح آباد-بوئین زهرا

مدیریت فرسایش آبکندی نیازمند شناخت عوامل موثر بر آن است. این پژوهش، باهدف طبقه بندی آبکندها و تعیین موثرترین ویژگی های موثر بر هدررفت خاک در منطقه فتح آباد بویین زهرا در استان قزوین انجام شد. محل بالاکند 24 آبکند منتخب با سامانه موقعیت یاب جهانی ثبت و مشخصات شکلی مثل طول، عرض و عمق آن ها اندازه گیری شد. حجم کل هدررفت خاک با جمع احجام جزیی در مقاطع تغییر شکل آبکند تعیین شد. نمونه های سطحی خاک از بالاکند تهیه و نوع بافت، EC، pH، ماده آلی و برخی آنیون ها و کاتیون تعیین شدند. شاخص های مرتبط به شکل آبخیز از مدل رقومی ارتفاع حاصل از پردازش تصاویر پهپاد استخراج شد. گروه بندی آبکندها، همبستگی بین عوامل و تجزیه به مولفه های اصلی به ترتیب با استفاده از تحلیل خوشه ای و رگرسیون چند متغیره به روش گام به گام انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد، آبکندها دارای بالاکند عموما عمودی، مقطع عرضی ذوزنقه ای شکل و دارای پلان عمومی خطی هستند. متوسط عمق بالاکند، عمق در 50 درصد طول آبکند و متوسط طول آن ها به ترتیب 0.4، 0.6 و 25 متر بود. بافت خاک لوم و متوسط اجزای تشکیل دهنده بافت خاک شامل شن، سیلت و رس به ترتیب 30، 46 و 24 درصد به دست آمد. متوسط شوری هشت dSm-1 و متوسط pH نمونه ها 8.4 بود. حجم کل هدررفت خاک با متغیرهای به ترتیب سطح مقطع متوسط، متوسط عرض پایین و بالای آبکند، میزان شن، متوسط عمق آبکند و طول کل دارای ضرایب همبستگی بیشتر از 0.6 و در سطح یک درصد معنی دار بودند. نتایج رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که از موثرترین ویژگی های موثر بر هدررفت خاک به وسیله آبکندهای منطقه به ترتیب درصد اشباع، مقدار شن، طول حوضه، مساحت حوضه و ضریب گردی به ترتیب بیشترین تاثیر را در برآورد هدررفت خاک داشتند که وارد معادله پیش بینی هدررفت خاک شدند.