معادله سیاست خارجی ایران و روسیه در معمای انرژی خزر

در سیاست جهانی دایما متحول شونده قرن 21 نقش انرژی از اهمیت استراتژیک برخوردار بوده است. استفاده از منابع انرژی و گرینش بهترین مسیر انتقال آن یک امتیاز استراتژیک برای کشورهای ساحلی به حساب می آید. بر همین اساس، جمهوری اسلامی ایران و روسیه به عنوان دولت های ساحلی دریای خزر دارای کارویژه متفاوت در دریای خزر به حساب می آیند. روسیه به عنوان کشور مدعی که تسلط بر منابع کشورهای جداشده از روسیه را دنبال می کند و ایران به عنوان بهترین مسیر انتقال انرژی که در این عرصه ادعاهای قابل اثباتی را مطرح می کند، در سیاست خارجی گاه در کنار هم و گاه در تقابل یکدیگر قرار می گیرند. با توجه به سوال پژوهش حاضر در مورد کیفیت رویکرد منطقه ای و فرامنطقه ای ایران و روسیه و دولت های تاثیرگذار بر منابع انرژی دریای خزر، فرضیه پژوهش این است که گرچه ایران و روسیه در زمینه جلوگیری از نفوذ قدرت های فرامنطقه ای به ویژه آمریکا همسویی دارند اما در چگونگی بهر ه برداری، کنترل و صدور منابع انرژی دریای خزر به عنوان رقیب یکدیگر محسوب می شوند و یافته های پژوهش نیز این مسئله را مورد اثبات قرار می دهد که رویکرد سیاست خارجی ایران و روسیه در حوزه انرژی دریای خزر از همسانی کافی برخوردار نیست. بنابراین، اهداف ایران و روسیه در حوزه انرژی، سیاست انحصارطلبی، ورود به بازار انرژی منطقه ای و فرامنطقه ای، مبارزه با تروریسم، مداخله گرایی و حضور قدرت های خارجی در الگوی دوستی و دشمنی این دو کشور، متغیرهایی اند که به روش تحلیلی-تبیینی مورد بررسی قرار می گیرد.