ظهور بینش های متعالی در ادیان عصر محوری بنا به تحلیل ساموئل آیزنشتاد

در این مقاله آرای سامویل آیزنشتاد در شرح ظهور بینش های متعالی در ادیان عصر محوری، به روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. آیزنشتاد مهم ترین دگرگونی دینی در عصر محوری را ظهور بینش های متعالی در ادیان یهودی، کنفوسیوسی، هندویی و بودایی می داند. بنا به ارزیابی های او، بینش های متعالی ناظر به تمایز میان دو عرصه نظم متعالی (پالوده) و نظم دنیوی (آلوده) بودند و کوشش برای رفع تنش میان آن ها منجر به نهادینه شدن چند جهت گیری مختلف در ادیان عصر محوری شد: جهت گیری این جهانی (انجام درست امورات دنیوی) در دین کنفوسیوسی؛ جهت گیری آن جهانی (کناره گیری از امور دنیوی به منظور رستگاری) در ادیان هندویی و بودایی؛ جهت گیری توامان این جهانی و آن جهانی (قوانین شریعت مدار، جهت گیری نیایشی، دستورالعمل های آیینی و منهیات اخلاقی) در دین یهودی. در نظر آیزنشتاد نهادینه شدن این رویکردها منجر به بازسازی نظام دنیوی در برخی جنبه ها شد: پدیدارشدن حاکمان سکولار که در برابر نظام متعالی پاسخگو و در برابر اعمالشان مسوول بودند؛ و مجزاشدن هویت جمعی مبتنی بر تقدس از هویت های مبتنی بر مدنیت و خاستگاه مجزا.