بررسی تاثیر عملیات آبخیزداری در حوزه های بالادست مناطق شهری (مطالعه موردی: حوزه های آبخیز مشرف به مناطق 5 و 22 تهران)

یکی از مسایل و مشکلات برخی از شهرهای کشور به ویژه آنهایی که در مجاورت حوزه های آبخیز کوهستانی قرار دارند، مهار و کنترل رواناب و فرسایش و رسوب ناشی از آن می باشد که هر ساله خسارات زیادی را به تاسیسات و زیرساخت های پایین دست وارد می کند. سالهاست که عملیات آبخیزداری به عنوان راهکاری برای کاهش و تخفیف اثرات مخرب، مطرح و اقداماتی نیز در این زمینه در این حوزه ها صورت گرفته است. لیکن ارزیابی این دست از پروژه ها می تواند به  منظور تعیین اثربخشی و برنامه ریزی های آتی در خصوص طرح های اجرایی و مدیریت منابع طبیعی نقش مهمی را ایفا نماید. در این راستا در تحقیق حاضر برای نشان دادن تاثیر این عملیات، دو حوزه آبخیز شهری منطقه 5 (کوهسار) و منطقه 22 تهران که خود متشکل از تعدادی زیرحوزه می باشند، انتخاب که در آنها به ترتیب فقط عملیات بیولوژیک (پوشش گیاهی) و عملیات تلفیقی (بیولوژیک و سازه ای) اجرا شده است. سپس با استفاده از مدل تجربی MPSIAC، تاثیر عملیات انجام یافته دراین حوزه ها به صورت کمی در کاهش عوامل درونی مدل و خروجی نهایی آن که میزان فرسایش و رسوب می باشد، در دو دوره قبل و بعد از اجرای طرح، محاسبه گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد در حوزه های اول، عملیات بیولوژیکی مشتمل بر کاشت و توسعه پوشش گیاهی، تاثیر 45 درصدی بر بهبود سیمای محیط طبیعی حوزه شهری خود با کاهش تخریب داشته و در حوزه های دوم اجرای تلفیقی از عملیات سازه ای و بیولوژیک، سبب کاهش 55 درصدی نرخ فرسایش و تولید رسوب شده است. نتایج به دست آمده حاکی از جایگاه مثبت عملیات آبخیزداری و اثر بخشی بیشتر روش های تلفیقی در کاهش مسایل و مشکلات ناشی از حوزه های بالادست مشرف به شهرها بوده و نیز نشان می دهد نحوه برخورد با فعالیت های آبخیزداری در حوزه های آبخیز مشرف به شهرها اندکی با شیوه های کلاسیک آبخیزداری متفاوت و نیازمند نگاه جدیدی در این حوزه می باشد.