چارچوب مشارکت کنشگران در فرآیند تصمیم سازی مدیریت آب (مطالعه موردی: حوزه آبریز کشف رود)

سیستم های پیچیده اجتماعی- بومی مانند آنچه در مدیریت آب یک حوزه آبریز اتفاق می افتد، معمولا پویا، چندهدفه یا چندبعدی بوده و نیازمند مشارکت جدی کنشگران متعدد است و تصمیم گیری در چنین سیستم هایی همواره با مشکلاتی جدی روبه رو است. حوزه آبریز کشف رود در استان خراسان رضوی به دلیل رشد شدید جمعیت، توسعه اقتصادی بالا، کمیابی آب و تخصیص غیر یکپارچه منابع آب دارای بحرانی ترین آبخوان های کشور است. در این راستا بهترین راه مدیریت آب، ایجاد تعامل سازنده میان کنشگران درگیر در این حوزه است. بدین منظور پژوهش حاضر با رویکردی مشارکتی به ارایه چارچوبی جهت شناسایی، تحلیل و مشارکت کنشگران کلیدی در فرآیند تصمیم سازی این حوزه آبریز پرداخته است. این چارچوب مشارکتی دارای دو بخش است. بخش اول تحلیل و پیمایش بیش از 60 کنشگر به کمک روش گلوله برفی و ماتریس قدرت- علاقه و بخش دوم مشارکت و درگیر نمودن کنشگران کلیدی با استفاده از مدل های دایره تاثیر (CI) و IAP2 انجام شد. نتایج این پژوهش منجر به تدوین یک چشم انداز مشترک در افق 1420 شده است که در آن حوزه آبریز کشف رود دارای تعادل پایا در منابع و مصارف آب خواهد بود. ذیل این چشم انداز، 19 راهبرد، 63 سیاست کلان و 232 سیاست خرد (اجرایی) تدوین یافته است که 41 درصد از این سیاست ها ماهیت اجتماعی داشته اند. ارزیابی پرسشنامه ای، اجرایی و موثر بودن سیاست ها نشان داده است که اکثریت کنشگران کلیدی این حوزه با اجماع بالا بر اجرایی شدن و اثرگذاری آن سیاست ها در جهت دستیابی به چشم انداز مشترک اجماع داشته اند. با توجه به نتایج این پژوهش، چارچوب منسجم ارایه شده می تواند به عنوان مبنایی برای شناسایی، اولویت بندی، تحلیل و مشارکت کنشگران در جهت افزایش سطح مشارکت ایشان در فرآیند تصمیم سازی مدیریت آب حوزه های آبریز کشور ارایه شود.