بررسی کیفیت افتراق روایات مکان و سبب نزول سوره ی انسان در تفاسیر الدر المنثور و نور الثقلین

افتراق روایات مکان و سبب نزول سوره ی انسان، شکاف تفسیری را بین پژوهشگران فریقین ایجاد کرده و آنان را به انفعال و عدم استفاده از روایات یکدیگر واداشته است. تفسیرپژوهان برای تشخیص درستی و صحت روایات مربوط به این سوره به بررسی های متعدد سندی و متنی اقدام کرده اند. با این وجود، این سوال مطرح می شود که چه روشی برای ارایه تفسیری مطابق با واقع در جهت تشخیص کیفیت افتراق مناسب است. در این مقاله با مقایسه روش های مختلف، روش مقایسه و تحلیل روایات به عنوان یکی از روش های مناسب برای تشخیص کیفیت افتراق و ارایه تفسیری مطابق با واقع انتخاب شد. از این رو، این نوشتار در مقام چنین رویکردی، به دنبال مهمترین تفاسیر ماثور فریقین، نور الثقلین و الدر المنثور بوده است تا زمینه ی بهره برداری بیشتر از تفاسیر روایی شیعه و اهل سنت را فراهم کند. با بررسی های انجام شده چنین به نظر می رسد که افتراقی از نوع تعارض در روایات کتاب الدر المنثور مطرح بوده، چنانکه روایات نور الثقلین همسو با یک طرف قضیه است، اما پس از حل این مسئله در کتاب الدر المنثور، نتیجه ی آن هم راستا با روایات نور الثقلین خواهد بود. این تحقیق به اشتراک در باب مکان و سبب نزول در دو تفسیر معتقد است و روایات نزول این سوره در مکه را بر اساس جو سیاسی و فشارهای حاکم بر راوی می داند. تفاوت سبب های نزول ارایه شده نیز از باب بیان مصادیق آیه، تسامح در لفظ نزول و هم زمانی و هم راهی اصحاب با پیامبر (ص) در هنگام نزول آیات است.