جهان بینی مزدیسنی و حفاظت محیط زیست: نقدی واسازانه

رابطه ی دین و محیط زیست طی چند دهه ی اخیر و به خصوص پس از انتشار مقاله لین وایت در مورد ریشه های تاریخی بحران محیط زیستی و نقد او بر دیدگاه یهودی- مسیحی، وارد مباحثات دانشمندان به ویژه اندیشمندان علوم انسانی گردید. طی این چند دهه دیدگاه های گوناگونی در مورد فواید نگاه های دینی (پیشامدرن) و ظرفیت های آن برای حفاظت محیط زیست ابراز شده است. این دیدگاه ها در ایران به صورتی یکجانبه به دفاع از نگاه های پیشامدرن در حفاظت محیط زیست پرداخته اند و جای هر گونه نقد را بر نگاه های پیشامدرن بسته اند. همین امر منجر به تحسین یکجانبه نگاه های پیشامدرن و چشم پوشی از نقاط ضعف آن ها در امر حفاظت محیط زیست شده است. به همین جهت حداقل در ایران نمی توان آثار و مقالاتی را یافت که به نقد این نگاه ها پرداخته باشند. لذا برای درک ظرفیت های واقعی نگاه های پیشامدرن در حفاظت از محیط زیست و امکان مراجعه به سنت های دینی، فکری و فرهنگیمان برای رویارویی با بحران های محیط زیستی، نقد این نگاه ها ضرورت دارد. این مقاله جهت پوشش بخشی از این ضرورت، با استفاده از روش واسازی و تمرکز بر دو متن دینی بندهشن و ارداویرافنامه نشان می دهد که بخشی از جهان بینی زرتشتی، به عنوان نمونه ای از نگاه های پیشامدرن، چگونه با ایجاد تقابل های دوجزیی و اتخاذ مدلول استعلایی «نیکی» یا «خیر» همه ی پدیده ها و از جمله محیط زیست را ذیل این مدلول رده بندی و به دوگانه مقدس و نامقدس، نیک و بد تبدیل می کند و با انجام چنین کاری امکان حفظ و توجه به بخشی از محیط زیست و عدم توجه به بخش دیگر را فراهم می آورد.