چرخه رشدی و مراحل رشد فنولوژیکی گیاه در معرض خطر انقراض الله واژگون گرگانی raddeana Fritillaria در رویشگاه طبیعی آن در ایران بر اساس مقیاس BBCH

مطالعه فنولوژی گیاهان، به ویژه گیاهان بومی با ارزش و در معرض انقراض، برای معرفی بهتر و اهلی سازی این گیاهان و نیز حفظ ژرم پلاسم های آنها بسیار موثر است. الله واژگون گرگانی Fritillariaraddeana یکی از گیاهان پیازی بومی ایران بوده که ارزش زینتی و دارویی بالایی دارد. در رویشگاه طبیعی واقع در خراسان شمالی، 6 ناحیه به فواصل 1000 متر از یکدیگر انتخاب و در هر ناحیه 5 گیاه انتخاب و کدگذاری گردید. برای تهیه یک توصیف فنولوژیکی استاندارد از گونه ها، این مطالعه ابتدا از مقیاس BBCH .شد استفاده Bundessortenamt und CHemische Industrie) ،(Biologische Bundesanstalt در مجموع، از جوانه زدن سوخ تا خواب زمستانه، شش مرحله اصلی رشد شامل جوانه زدن سوخ، رشد برگ، ظهور گل آذین، گلدهی، رشد میوه، بلوغ میوه، پیری و آغاز خواب و درون آن ها15 مرحله رشد ثانویه شرح داده شده است. داده های این پژوهش، هفته ای یکبار در طول فصل رویشی و با فاصله 30 روزه در فصل خواب گیاه به مدت دوسال متوالی (1395-1397) جمع آوری گردید. علاوه بر این، برخی از صفات رشدی گیاه اندازه گیری شد. در سال اول، جوانه زدن و به دنبال آن رشد برگ در اواخر اسفندماه آغاز و گلآذین در اواخر فروردین ماه همان سال پدیدار شد. شکوفایی کامل گلها در نیمه اول اردیبهشت ماه و سپس تشکیل بذر (در دهه اول خرداد) رخ داد. خواب تابستان در اواخر بهار آغاز شد. در طول سال دوم مطالعه (1396-1397)گونه های گیاهی مورد مطالعه مراحل رشد را با تاخیر 5-8 روز نسبت به سال قبل نشان دادند. علاوه بر این، نتایج آزمون t نشان داد میانگین ویژگی های رشدی مطالعه شده مانند: تعداد برگ، ارتفاع گیاه، طول ساقه گل، تعداد گل و قطر گل در دو سال اختلاف معنی داری مشاهده شد (05.0≤ p). تفاوت در فنولوژی و متغیر های مورد بررسی بین دو سال، با اختلاف درجه حرارت و بارش مرتبط بود. این رابطه تنگاتنگ با شرایط آب و هوایی، می تواند رشد الله واژگون گرگانی .F raddeana را تحت تغییرات آب و هوا به مخاطره اندازد.