تجمع زیستی فلزات آهن و نیکل در عضله ماهی گمگام (Terapon puta)

ماهیان از جمله موجوداتی هستند که قابلیت تجمع زیستی فلزات سنگین را دارا هستند. ماهی گمگام (Terapon puta) از راسته سوف ماهیان، گونه ای کفزی در آب های خلیج فارس است. این مطالعه به منظور ارزیابی تجمع زیستی فلزات آهن و نیکل در عضله ماهی گمگام انجام شد.

این مطالعه توصیفی - تحلیلی روی 30 قطعه ماهی گمگام صید شده در محدوده اسکله جفره بوشهر (شمال خلیج فارس) طی تابستان 1398 انجام گردید. طول (میلی متر) و وزن کل (گرم) ماهی ها اندازه گیری شد. میزان غلظت عناصر آهن و نیکل در بافت عضله ماهی به منظور مصارف انسانی با استانداردهای جهانی مقایسه و طبق روش آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (USEPA) برای مصرف ماهی، برآورد جذب روزانه (EDI) و شاخص خطر سرطان زایی آلاینده (CR) محاسبه گردید. به طوری که پس از عملیات آماده سازی، زیست سنجی و هضم عضله ماهی توسط اسید نیتریک غلیظ، اندازه گیری غلظت عناصر آهن و نیکل (میلی گرم بر کیلوگرم) بافت عضله با دستگاه ICP-OES انجام شد.

یافته ها: 

میانگین غلظت آهن و نیکل در بافت عضله نمونه های ماهی به ترتیب به میزان 15.72±36.08 و 0.13±0.39 میلی گرم بر کیلوگرم تعیین شد. اختلاف آماری معنی داری بین غلظت آهن و نیکل در بافت عضله ماهی گمگام در منطقه نمونه برداری مشاهده شد (P<0.05) و این مقادیر در مقایسه با استاندارد FDA کمتر از حد استاندارد بود. بیشترین میزان غلظت عناصر در کلاسه طولی 20 تا 25 سانتی متر و کلاسه وزنی 160 تا 230 گرم مشاهده شد. آنالیز رگرسیون خطی نشان داد که رابطه افزایشی قوی (R2=0.9) بین میزان غلظت عناصر آهن و نیکل با طول و وزن کل ماهی ها مشاهده شد. میزان جذب روزانه در هر دو فلز از طریق مصرف بافت عضله ماهی گمگام، برای مصرف کنندگان پایین تر از دوز مرجع USEPA به دست آمد. میزان غلظت آهن در بافت عضله ماهی گمگام در مقایسه با استانداردهای بین المللی پایین تر و غلظت نیکل در مقایسه با استانداردها سازمان بهداشت جهانی بیش از حد مجاز تعیین شد. شاخص خطر سرطان زایی آلاینده برای فلز نیکل، در محدوده قابل قبول بود.

نتیجه گیری: 

غلظت فلزات آهن و نیکل در ماهی گمگام از نظر مسمومیت، برای مصارف انسان قابل قبول ارزیابی شد. شاخص خطر در ماهی گمگام کمتر از یک بود؛ بنابراین مصرف ماهی گمگام سبب بروز عوارض سوء بهداشتی برای مصرف کنندگان نخواهد شد.