روش شناسی تمسک به عام در شبهه مفهومیه در قرآن

درک درست از مفاد عام و خاص در قرآن، از ضروریات اجتهاد است. از همین رو، در مواجهه با اجمال خاص که دارای ابعاد مختلفی مانند لفظی یا لبی، منفصل یا متصل و دوران میان اقل و اکثر یا متباینین است، وضعیت عام از دیدگاه اصولیان، متفاوت خواهد بود. این تفاوت دیدگاه، در خط استدلالی آن ها به آیات قرآن کریم قابل مشاهده است. بر همین اساس، سوال اساسی در این پژوهش، آن است که خط استدلال فقها در موضوع سرایت اجمال مفهومی خاص به عام بر اساس آیات قرآن چگونه است؟ اصولیان با توجه به احوال گوناگون این موضوع، دارای نظرات مختلفی هستند. در لفظ مجمل دایر میان متباینین و مخصص متصل، همه اصولیان قایل به عدم تمسک به عام هستند؛ درحالی که در مجمل دایر میان اقل و اکثر و مخصص متصل، دو دیدگاه متفاوت دارند. در لفظ مجمل دایر میان متباینین و مخصص منفصل، سه دیدگاه سرایت، عدم سرایت و سرایت حکمی وجود دارد و در لفظ مجمل دایر میان اقل و اکثر، دامنه این نظرات به شش نظر می رسد. اما نکته مهم دراین باره، آن است که این اختلاف نظر در مرحله استدلال به قرآن و استخراج حکم شرعی موضوعات از آن، کاملا قابل درک است.