واکاوی جایگاه حق بر محیط زیست در متون اسلامی

با گذر زمان، حقوق اساسی انسان جلوه ای دیگر پیدا کرد، حقوقی که ناشی از حق همگانی و نسل جدیدی از خواسته های نوین بشری بود. یکی از مهم ترین خواسته های این نسل، بهره گیری و بهره مندی از محیط زیست سالم بود. این حق برای اولین بار در اعلامیه استکهلم نمود یافت و سپس در اسناد متفاوت به آن تاکید شد تا جایی که امروزه در جایگاه این حق هیچ گونه شبهه ای وجود ندارد. اما هدف اصلی این پژوهش بررسی جایگاه این حق در اسلام است. در مورد حق بر محیط زیست؛ آیات، روایات و قواعد فقهی به طور مستقیم و غیر مستقیم به آن اشاره کرده اند. خداوند در سراسر قرآن بر این امر تاکید کرده است که نعمت ها و این جهان را برای انسان و در تسخیر او قرار داده است. به همین جهت بر جایگاه و اهمیت انسان در برخورداری از محیط زیست و بر برخورداری همگانی از محیط زیست تاکید بسیار کرده است. همچنین بر اساس سیره امامان معصوم، دو دسته از روایات وجود دارد. دسته اول، احادیث و روایاتی است که به حق برخورداری از محیط زیست سالم به صورت صریح تر اشاره دارد. دسته دوم به صورت غیرمستقیم به این حق اشاره کرده است. علاوه بر این در قواعد فقهی مانند قاعده لاضرر، اتلاف، تسبیب و احترام اموال، به حمایت و حراست از این حق اشاره شده است و ضمان شخص متعدی بر محیط زیست را شناسایی کرده است.