تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط (Hym., Cynipidae) در استان کرمانشاه

درختان بلوط مهم ترین گونه گیاهی جنگل های غرب کشورند و زنبورهای خانواده Cynipidae، گال های متنوعی روی قسمت های مختلف این درختان ایجاد می کنند. دو گونه بلوط Quercus brantii Lindl.و Quercus infectoria Oliv.با پراکنش متفاوت در جنگل های استان کرمانشاه وجود دارند و این پژوهش برای بررسی تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط در مناطق مختلف استان کرمانشاه انجام شد؛ برای این منظور طی سال های 1391 و 1392 از شش منطقه پاوه، جوانرود، گهواره، قلاجه، چالابه و سرمیل نمونه برداری و شاخص های تنوع گونه ای براساس داده های جمع آوری شده محاسبه شد. در این بررسی درمجموع، 30 نوع گال (جنسی و غیر جنسی) از روی اندام های مختلف گیاهی مانند شاتون، جوانه، میوه و برگ دو گونه بلوط Q. brantii (16 نوع گال) و Q. infectoria (14 نوع گال) جمع آوری شد. گونه های Neuroterus lanuginosus Giraud،Dryocosmus israeli (Sternlicht) و N. saliens (Kollar) بیشترین فراوانی و گونه های Andricus coriariformis (Melika)، A. megalucidus (Melika)، A. istvani Melika، Pseudoneuroterus macropterus (Hartig)وSynophrus olivieri (Kieffer) کمترین فراوانی را در سطح استان نشان دادند؛ همچنین گونه های N. lanuginosus، N. saliens و Aphelonyx persica (Melika) با داشتن بیشترین پراکندگی، گونه های غالب زنبورهای گال زای بلوط استان کرمانشاه شناخته شدند. شاخص تنوع گونه ای شانون - وینر نشان داد تنوع گونه ای زنبورهای گال زای بلوط در جوانرود (878/1) و گهواره (870/1) بیشتر از چالابه (873/0)، پاوه (681/0)، سرمیل (195/0) و قلاجه (188/0) بوده است. مقایسه این شاخص روی گونه های بلوط Q. brantii (574/0) و Q. infectoria(573/1)، نشان دهنده تنوع بیشتر زنبورهای گال زا روی گونه Q. infectoria بود. بیشترین تنوع گونه ای در ارتفاع 1500 تا 1800 متری از سطح دریا مشاهده شد. طی نمونه برداری ها، 17 گونه زنبور پارازیتویید از بالاخانواده Chalcidoidea از 13 نوع گال زنبورهای Cynipidae روی دو گونه بلوط جمع آوری شد که به خانواده های Torymidae، Eurytomidae، Ormyridae، Eupelmidae، Eulophidae و Pteromalidae تعلق داشتند.