زنانه نگاری در نسخه مصور حمله حیدری (مقایسه تطبیقی جایگاه زن در نگاره های نسخ مصور حمله حیدری)

مردان در حماسه ‏ها عهده‏ دار نقش‏ه ای اصلی هستند و حضور زنان در سایه قرار می‏گیرد. اگر این حماسه موضوع دینی داشته ‏باشد، منع حضور زنان دوچندان می‏شود. پژوهش حاضر جایگاه زن را در نگاره ‏های نسخه حمله حیدری باذل مشهدی (مورخ 1222 ه.ق، محفوظ در کتابخانه ملی فرانسه) از منظر موضوع، ارتباط متن و تصویر، شاخصه‏ های تصویری و... بررسی می‏کند. برای نشان دادن اهمیت جایگاه زن در این نسخه، نگاره‏ های آن را با یکی از نسخ هم ‏عصر، یعنی چاپ سنگی مصور حمله حیدری راجی کرمانی، مقایسه می‏کنیم. این دو نسخه تقریبا در یک دوره زمانی (عصر قاجار) اما در دو مکان مختلف (هند و ایران) مصور شده‏اند. این مقایسه تطبیقی نشان می‏دهد که حمله باذل، زن را در نقش‏ه ای متنوع و گوناگونی به تصویر درآورده است؛ از زن در جایگاه قدیس یا فرشته گرفته تا زنانی در نقش نوازنده و رقصنده. اما تصویر زن در نگاره های حمله راجی به فرشته و قدیس محدود می‏شود. نگارگر این نسخه با ابداع شیوه ‏ای نوین و خلاقانه، نه تنها بر حضور زنان چشم نپوشیده، بلکه آنان را دوشادوش یا حتی پیشاپیش مردان ترسیم کرده ‏است. این موارد سبب می‏شود که زن در نگاره ‏های حمله حیدری باذل از چارچوب‏ های فکری و فرهنگی سنتی فراتر رود و نقش‏ه ایی را عهده ‏دار شود که در تصاویر کمتر حماسه‏ای می‏توان نظیر آن را پیدا کرد.