برهان «حدوث صفات» بر اثبات وجود خدا در کلام امامیه

یکی از استدلا های کهن و کمترشناخته شده در کلام اسلامی و شیعی برای اثبات وجود خدا برهانی است موسوم به برهان حدوث صفات. در این برهان با توجه به حدوث صفاتی خاص برای اجسام و نیز احتیاج هر حادث به محدث و با نفی انتساب حدوث این صفات به موجودات طبیعی، وجود یک محدث غیر جسمانی، یعنی خداوند به عنوان پدیدآور صفات حادث اجسام ثابت می گردد. پیشینه و تقریرهای مختلف و تطورات این برهان در تاریخ کلام امامیه تاکنون بررسی نشده است و آگاهی چندانی درباره این برهان خداشناسی در دست نیست. از این رو، در مقاله حاضر با تتبع در متون کلامی امامیه سرگذشت، تحولات تاریخی و تقریرهای مختلف برهان «حدوث صفات» بازشناسی و تبیین می گردد و در نهایت نیز به ارزیابی این برهان پرداخته می شود. پژوهش حاضر حاکی از آن است که به رغم ناتمام بودن برهان حدوث صفات، برخی از متکلمان امامی در ادوار و مکاتب مختلف کلام امامیه برای اثبات وجود خداوند به تقریرهای مختلفی از برهان حدوث صفات استناد کرده اند و آن را برهانی تمام می انگاشته اند.