نقد و بررسی دیدگاه های مختلف در مورد نسبت بین عام و مطلق در مذاهب خمسه

نسبت بین عام و مطلق از مسایلی است که میان علمای اصول، اختلاف نظر وسیعی وجود دارد و همواره معیارهای تمایزبخش این دو مفهوم بخش قابل توجهی از مباحث اصول فقه در باب عام و خاص را دربرگرفته است. این اختلاف دامنه ای وسیعی از علوم منطق، فلسفه، ادبیات عرب و اصول فقه را دربرگرفته است، لذا مقتضی است که پژوهشی در این رابطه صورت گیرد. حاصل این پژوهش که با روش تحلیلی - توصیفی با استناد به منابع کتابخانه ای انجام گرفته است، این است که به اتفاق، دانشمندان قایل هستند که عام دلالت وضعی بر شمول دارد؛ لکن در مدلول مطلق اختلاف نظر دارند و پنچ نگرش عمده در این زمینه مطرح کرده اند: 1- برخی قایل هستند مدلول مطلق ماهیت به شرط لا است؛ 2- برخی دیگر مدلول آن را نکره در سیاق اثبات دانسته اند؛ 3- برخی مدلول مطلق را، طبیعت و ذات المعنی دانسته اند و نقش مقدمات حکمت اخذالقیود دانسته اند؛ 4- برخی مدلول مطلق را، طبیعت و ذات المعنی دانسته اند، لکن نقش مقدمات حکمت اخذالقیود دانسته اند؛ 5- برخی بر این عقیده هستند لفظی برای مطلق و مقید وضع نشده است. به نظر می رسد از لحاظ دقت های عقلی قول به اینکه اطلاق ناشی از وضع نیست و مقدمات حکمت به نحو رفع القیود است، متین است، ولی از آن جهت که در وضع الفاظ این گونه دقت های عقلی شانی ندارد؛ لذا قول به طبیعت لابشرط موجه به نظر می رسد و انتقادهای واردشده بر این قول به جهات متعدد ضعیف است.