مستثنیات قاعده «البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر

بر اساس قاعده بینه که علاوه بر مستندات روایی، مورد اجماع فقهاء و تایید عقلا قرار دارد، وظیفه اصلی مدعی اقامه بینه و وظیفه منکر اداء سوگند است؛ اما در برخی از موارد مثل دماء به دلیل اهمیت خون مسلمان مخصوصا در مورد لوث که نشانه‏های قتل بر علیه منکر وجود دارد، منکر جهت اثبات بی‏گناهی خود و بر خلاف وظیفه اصلی ‏اش، باید بینه اقامه کند؛ در صورت نداشتن بینه، مدعی جهت اثبات قاتل بودن متهم باید پنجاه نفر حاضر کند تا بر قاتل بودن متهم سوگند بخورند؛ مورد دیگر خلاف اصل، پذیرش ادعای امین در مورد رد مال الامانه به‏ صاحبش است که نیاز به اقامه بینه ندارد؛ هم‏چنین برخلاف قاعده بینه ادعای فقر و ادعای پرداخت زکات، بدون درخواست بینه از مدعی پذیرفته می‏شود؛ مورد بعدی خلاف قاعده بینه، سوگند تکمیلی است که در کنار شاهد واحد توسط مدعی اقامه می‏شود؛ هم‏چنین سوگند مردوده از ناحیه منکر که توسط مدعی جهت اثبات ادعایش اقامه می‏شود، نیز از موارد خلاف قاعده بینه به‏ حساب می‏آید.