تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ و محیط بر عملکرد دانه ژنوتیپ های نخود با استفاده از مدل های AMMI و بای پلات GGE

در پژوهش حاضر 18 لاین و رقم نخود سفید در سه ایستگاه سردسیری دیم شامل مراغه، کردستان و شیروان به مدت سه سال (1392-95) ارزیابی شدند. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که اثرهای محیط، ژنوتیپ و تعامل ژنوتیپ و محیط معنی دار بودند. تحلیل تغییرات اثر متقابل ژنوتیپ و محیط با استفاده از مدل AMMI حاکی از معنی دار بودن تغییرات ناشی از دو مولفه اصلی تعامل با توجیه 9/67 درصدی بود، درحالی که این دو مولفه در روش بای پلات GGE حدود 65 درصد از تغییرات را توجیه نمودند. نتایج ارزیابی پایداری ارقام با استفاده از آماره های AMMI بسیار مشابه با بای پلات AMMI2 بود. این تشابه تا حدودی میان روش بای پلات GGE و AMMI نیز مشاهده گردید. در هر دو روش محیط ها به گروه هایی با ژنوتیپ های برتر جداگانه تقسیم شدند و رفتار برخی مکان ها در گزینش ژنوتیپ ها در همه سال ها مشابه و در برخی دیگر متفاوت از هم بود، لذا نتیجه گیری شد که الگوی تکرارپذیری ژنوتیپ های برتر در هر مکان تحت شرایط دیم با چالش همراه است. ارقام شاهد ثمین، قزوین و جم عملکرد دانه و پایداری عملکرد مطلوبی از خود نشان دادند. با وجود این که امکان انتخاب ژنوتیپ های پرمحصول و پایدار در بین لاین ها نسبت به ارقام شاهد ضعیف بود اما ژنوتیپ های شماره 1، 3، 6، 12 و 14 با توجه به عملکرد بالا می توانند در سازگاری خصوصی مورد استفاده قرار گیرند و منابع ژنتیکی مطلوبی برای معرفی ارقام متحمل به تنش خشکی و سرما در دیم زارهای مورد مطالعه باشند.