ارزیابی فضاهای شهری مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل؛ مطالعه موردی محدوده میدان انقلاب تهران

کاهش آسیب پذیری شهر در زمان بحران و مواقع اضطراری بخشی از ماموریت طراحی شهری محسوب می شود. از این رو، تدابیر پدافند غیرعامل برای کاهش آسیب پذیری شهرها در زمان بحران، توسعه یافته است. هدف از این بررسی، شناسایی عوامل موثر بر پدافند غیرعامل در عملکرد فضاهای شهری در محدوده میدان انقلاب تهران بود.

این تحقیق بر مبنای روش طراحی مبتنی بر شواهد در محدوده میدان انقلاب تهران در سال 1399 انجام شد. برای این منظور ابتدا نمونه های موردی و تحقیقات پیشین بررسی شدند و  پس از آن اقدام به استخراج شاخص های آسیب پذیری شد. سپس این شاخص ها با استفاده از روش AHP و بهره گیری از نظر متخصصین و کارشناسان در حوزه شهرسازی، مدیریت شهری و پدافند غیرعامل، نسبت به یکدیگر وزن دهی شدند و اهمیت هر یک نسبت به دیگری مشخص شد. وزن هر یک از عناصر در لایه های مربوط در سیستم مکانی اعمال شد و با نرم افزار GIS 10.8، اقدام به پهنه بندی آسیب پذیری برای هر یک از شاخص های اصلی شد.

در محدوده انقلاب، شاخص های آسیب پذیری به ترتیب عبارت بودند از: شریان حیاتی (آب، برق، گاز، مخابرات و جایگاه سوخت)، ساختار کالبدی (تراکم ساختمان، بافت و عرض معابر)، مراکز امداد (بیمارستان و آتش نشانی)،  شبکه  دسترسی و  حمل و نقل (مترو، اتوبوس رانی و حجم ترافیک)، جمعیت در  معرض  خطر (تراکم جمعیت)، تمرکز  فعالیت (آموزشی و فرهنگی، تجاری-اداری، سینما، مسجد و کلیسا) و  مراکز  سیاسی-امنیتی (مراکز نظامی، مراکز قوه قضایی، سفارت و دادگستری) در ماتریس ارزیابی آسیب پذیری محدوده مورد مطالعه مشخص شد که آسیب هایی چون آتش سوزی، مشکل در امدادرسانی در زمان های بحران و مشکلات ترافیکی در تمامی شاخص های ذکرشده مشکل ایجاد خواهد کرد و در نهایت، نقشه نهایی آسیب پذیری محدوده مورد نظر به دست آمد.

بر اساس ملاحظات و اصول پدافند غیرعامل آسیب پذیری محدوده مورد مطالعه در وضعیت بحران افزایش می یابد.