گونه شناسی حدیث مخالف با قرآن کریم

به اتفاق عالمان مسلمان، هر آن حدیث که با قرآن کریم مخالف باشد، مردود است. این اصل به واسطه آیات و اخبار معتبر پرشمار پشتیبانی می شود. و اهل بیت و برخی صحابه بر پایه آن، اخباری منسوب به پیامبر اکرم را مردود شمرده اند. برخی اهل حدیث هر چند اصل مردود بودن حدیث مخالف با قرآن را پذیرفته اند، ولی درک عقل در اعتبارسنجی حدیث به قرآن را معتبر نمی دانند؛ در دیدگاه آنان، عقلی که به مخالفت حدیث صحیح (السند) با قرآن حکم کند، بی گمان به خطا رفته است. بسیاری از فقیهان نیز هر چند عرف را مرجع تشخیص مخالفت می دانند، ولی مخالفت را تنها در دو فرض تباین کلی و جزیی محصور می کنند و مخالفت عرفی را به مخالفت منطقی تقلیل می دهند. با پیگیری احادیث عرض و سخنان محدثان و فقیهان در این باب، و تحلیل مفهوم مخالفت عرفی، و استقراء مصادیق؛ هفت گونه مخالفت حدیث با قرآن یافت می شود: تناقض صریح یا مخفی، تخصیص عام تخصیص ناپذیر، تعمیم خاص، انحصار عام در مصادیق، مخالفت با سیاق آیه، و مخالفت با قرآن مکتوب یا ملفوظ. بی گمان احادیثی که در هر یک از این گونه ها جای گیرد، با قرآن کریم مخالفت دارد و کنار گذاشته می شود.