شناسایی و رتبه بندی پیامدها و شرایط مداخله گر و زمینه ای مدیریت سود در صنعت بانکداری ایران

میزان شیوع و پیامدهای قوی مدیریت سود، نقش تعیین کننده بانک ها در اقتصاد هر کشور و نحوه عمل آنها در حوزه حسابداری و گزارشگری مالی، زمینه را برای ورود پژوهش های حسابداری به منظور بررسی صنعت بانکداری مهیا می نماید. باتوجه به خلا پژوهش های کیفی، هدف شناسایی و رتبه بندی پیامدها و شرایط مداخله گر و زمینه ای مدیریت سود در این صنعت می باشد.

روش شناسی پژوهش، دلفی فازی و فرایند تحلیل سلسله مراتب فازی با ابزار مصاحبه و پرسشنامه است. با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی، پس از مصاحبه با 15 نفر از خبرگان این صنعت، پرسشنامه های دلفی و مقایسات زوجی در اختیار 23 نفر از افرادی که در تهیه، تحلیل و حسابرسی صورت های مالی بانک ها فعالیت داشته اند قرار گرفت. قلمرو زمانی پژوهش سال های 1398 و 1399 در نظر گرفته شده است.

شرایط مداخله گر موثر در بروز مدیریت سود در صنعت بانکداری به ترتیب «فشار محیط اقتصادی»، «عوامل درگیر در سطح شفافیت مالی»، «عوامل خاص صنعت» و «عوامل محیط قانونی» می باشند. شرایط زمینه ای نیز به ترتیب عبارتند از: بسترهای «اقتصادی»، «فرهنگی»، «نظارتی و قانونی» و «خاص صنعت». به علاوه پیامدهای این پدیده به ترتیب عبارتند از: «تحریف گزارشگری مالی»، «پیامدهای اجتماعی»، «پیامد اقتصادی و بازار پولی» و «پیامد تاثیر بر بازار سرمایه».

فرهنگ شدن پرداخت سود، انگیزه بقای بانک، انگیزه خاص مدیریت، کیفیت استانداردهای حسابداری و انگیزه قانونی، شرایط اصلی تاثیرگذار بر مدیریت سود بوده و پیامدهای اصلی آن، انباشت دارایی های سمی، فساد سیستماتیک، افزایش شدید تورم و  افزایش عدم تقارن اطلاعاتی می باشد.

این یافته ها می تواند علاوه بر توسعه ادبیات و نظریه های مربوط به آن، برای سرمایه گذاران، بانک مرکزی، استانداردگذاران، بازرسان و حسابرسان مفید واقع شود.