فراز و فرود حضور سیاسی شیوخ نقشبندی در دوره شیبانیان

با زوال سلسله مغولان در ماوراءالنهر، رابطه حکومت و شیوخ صوفی وارد مرحله جدیدی گردید به گونه ای که در دوره تیموریان صوفیان نقشبندی از نفوذ سیاسی قابل توجهی در جامعه، بازار و دربار برخوردار شدند. هرچند نقشبندیه با برآمدن محمد خان شیبانی و سقوط تیموریان، به ویژه در سمرقند، ضربه سختی را متحمل شدند، اما آن ها نه تنها در صحنه سیاست ماوراءالنهر باقی ماندند، بلکه ضمن برقراری ارتباطی پیوسته و پر دامنه با دربار شیبانیان، توانستند نقش مهمی در معادلات قدرت در این دوره ایفا کنند. چرایی و چگونگی تداوم این ارتباط مسئله این مقاله است. بنا بر یافته های این پژوهش، ظهور حکومت شیعه مذهب صفویه در ایران و اتحاد اولیه بازمانده های تیموری با آن، به ارتباط شیبانیان با شیوخ سنی مذهب نقشبندی ضرورت می بخشید. افزون بر این، اختلافات داخلی میان خاندان های نقشبندی، علایق و منافع محلی و اقتصادی آن ها و نیز مخالفت هایی که عمدتا از جانب اهل شریعت متوجه آن ها بود، شیوخ مذکور را به برقراری ارتباطی بیش از پیش با حکومت سوق می داد. منازعات داخلی خاندان های ابوالخیرخانی بر سر قدرت نیز به ویژه پس از عبیدالله خان در ورود شیوخ بانفوذ نقشبندی به عرصه سیاست موثر بود.