اثرات تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل نشینان بر وضعیت کمی وکیفی ضایعات چوبی در جنگل های ارسباران

ضایعات چوبی به عنوان بخش مهمی از اکوسیستم های جنگلی در عملکردهای اکولوژیکی نقش حیاتی دارند. وضعیت کمی و کیفی ضایعات چوبی موجود در عرصه های جنگلی تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که یکی از مهم ترین آنها اثرات جوامع انسانی و سابقه بهره برداری از ضایعات چوبی است. تاکنون مطالعه ای در زمینه وضعیت ضایعات چوبی به عنوان عنصری مهم و حیاتی در اکوسیستم های جنگلی و همچنین نقش تغییر الگوی سوخت مصرفی به عنوان مهم ترین عامل تاثیرگذار بر وضعیت ضایعات چوبی صورت نگرفته است که از مهم ترین منابع تامین نیازهای سوختی در ارسباران به شمار می رود. از آنجایی که ارزیابی مناسب از طرح های انجام شده می تواند در برنامه ریزی و مدیریت صحیح منابع جنگلی راه گشا باشد، این پژوهش بر آن است تا اثرات اجرای سوخت رسانی بر مولفه ی ضایعات چوبی را به عنوان چوب های هیزمی کف جنگل از جنبه های کمی و کیفی در جنگل های ارسباران بررسی نماید.

به این منظور دو روستا از منطقه حفاظت شده (مکیدی به عنوان منطقه سوخت رسانی شده و کلاسور به عنوان منطقه سوخت رسانی نشده) انتخاب و در هر دو منطقه سه قطعه نمونه یک هکتاری با ابعاد 100 متر در 100 متر و در مجموع شش هکتار برداشت شد. در هر یک از قطعات نمونه مشخصه هایی از قبیل نوع گونه، قطر برابر سینه در ضایعات چوبی سرپا و قطر میانی در ضایعات چوبی افتاده و کنده ها، ارتفاع و درجه پوسیدگی ضایعات چوبی در هر یک از حالت های افتاده، سرپا و کنده به صورت صد در صد آماربرداری شدند. به منظور ارزیابی اثر سوخت رسانی بر متوسط حجم در هکتار ضایعات چوبی در جنگل های ارسباران از آزمون یو من ویتنی استفاده شد.

بر اساس نتایج آزمون یو من ویتنی میزان ضایعات چوبی در دو منطقه سوخت رسانی شده و سوخت رسانی نشده اختلاف معنی داری دارند (05/0>p). مقدار تراکم و حجم ضایعات چوبی در منطقه سوخت رسانی شده به ترتیب برابر با 418 پایه در هکتار و 42/3 متر مکعب در هکتار و در منطقه سوخت رسانی نشده برابر با 50 پایه در هکتار و 22/0 مترمکعب در هکتار برآورد شد. در منطقه سوخت-رسانی شده در مجموع 15 گونه و در منطقه سوخت رسانی نشده شش گونه ضایعات چوبی شناسایی شد. در هر دو منطقه سوخت رسانی شده و سوخت رسانی نشده گونه های اوری (Quercus macranthera) و کرب (Acer campestre) به ترتیب از بیشترین و کمترین تراکم و حجم ضایعات چوبی در هکتار برخوردار هستند.

نتایج این مطالعه گویای موفقیت آمیز بودن تغییر الگوی سوخت مصرفی جنگل نشینان در حفظ ضایعات چوبی در جنگل-های ارسباران است که می تواند در منطقه ارسباران و سایر مناطق جنگلی کشور مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گزاران قرار گیرد.