ارزیابی اثرات سرریز انباشت تحقیق و توسعه بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی در صنایع کارخانه‏ای ایران

تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی مزیت‏های رقابتی و نسبی واقعی کشورها را با در نظر گرفتن شیوه و تکنولوژی تولید مشخص می‏سازد ایران نیز در مسیر پیشرفت و توسعه روابط تجاری خود، نیازمند الگوی مناسب برای شناسایی و تقویت مزیت‏های رقابتی و نسبی در بخش‏های کارآ است. یکی از این بخش‏ها، بخش صنعت است که توسعه و رشد آن نیازمند توسعه فن‏آوری است. توسعه فن‏آوری نیز به نوبه خود از سرمایه‏گذاری در تحقیق و توسعه داخلی و خرید فن‏آوری خارجی (کالاهای سرمایه‏ای و واسطه‏ای) متاثر می‏شود. بر این اساس در این پژوهش به بررسی اثرات سرریز تحقیق و توسعه بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی در صنایع کارخانه‏ای پرداخته شده است. برای این منظور بر اساس آخرین اطلاعات در دسترس داده‏های تجارت خارجی و ویژگی‏های خاص صنایع برای کارگاه صنعتی بالای 10 نفر کشور طی دوره زمانی 1383-1395 در سطح تجمیع 4 رقم طبقه‏بندی ISIC با استفاده از روش داده‏های ترکیبی پالایش و پردازش شده است. نتایج برآورد به روش اثرات ثابت نشان می‏دهد که انباشت تحقیق و توسعه داخلی وخارجی اثر مثبت و معناداری بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی نداشته است. همچنین نتایج حاکی از آن است که هر چند سرریز تحقیق و توسعه خارجی از طریق واردات تاثیر منفی و معنادار داشته، اما سرریز انباشت تحقیق و توسعه خارجی از طریق سرمایه انسانی اثر مثبت و معناداری بر تجارت درون‏صنعت افقی و عمودی دارد. بنابراین، پیشنهاد می‏گردد، سرمایه‏گذاری در سرمایه انسانی و فعالیت‏های تحقیق و توسعه به منظور تسهیل در جذب و انتشار فن‏آوری وارداتی نهفته در کالاهای واسطه‏ای و سرمایه‏ای شرکای تجاری افزایش یابد تا زمینه افزایش تولید و تنوع و بهبود کیفیت کالاها را فراهم ‏آورده و سهم تجارت درون صنعت کشور در سطح بین‏الملل افزایش یابد.