ارزیابی مدل های تخمین تلفات انسانی سیلاب های رودخانه ای در مقیاس منطقه ای و جهانی (مطالعه موردی: حوضه آبریز کن)

سیلاب یکی از مهم ترین انواع بلایای طبیعی است که منجر به وقوع تخریب های جدی به ویژه در ایران می شود. علیرغم وقوع تلفات انسانی زیاد در ایران، به عنوان پیامد ناشی از سیلاب ناگهانی [1]، هنوز بررسی این پدیده به میزان کافی انجام نشده است. مرور تحقیقات مرتبط انجام شده تاکنون، نشان دهنده تعداد روابط کم و در عین حال دقت نه چندان مناسب آن ها می باشد. در این تحقیق مدل های منطقه ای [2] و جهانی [3] توسعه داده شده برای تعیین تلفات انسانی در سطح حوضه آبریز رودخانه کن واقع در تهران ارزیابی شده اند. در این تحقیق برای شبیه سازی هیدرولوژیکی از HEC-HMS و برای شبیه سازی سیل و برآورد پارامترهایی نظیر سرعت، عمق و سرعت بالا آمدن سیل در حالت غیرماندگار از مدل دوبعدی HEC-RAS استفاده شده است. توزیع مکانی کلیه پارامترهای هر دو مدل منطقه ای و جهانی با توجه به ساختار مدل ها از برنامه نویسی در محیط GIS حاصل شد. در نهایت ریسک کوتاه مدت تلفات سیل در حوضه مطالعاتی با استفاده از نتایج مدل منطقه ای محاسبه گردید. مدل منطقه ای که براساس پارامترهای هیدرولیکی و مرفولوژیکی حوضه توسعه یافته است و مدل جهانی که برای مرگ و میر ناشی از شکست سد طراحی شده است بخوبی توانستند وقایع تاریخی را شبیه سازی نمایند با این تفاوت که مدل منطقه ای در همه پهنه های پرخطر تا کم خطر نتایج بهتری را بدست داد. در ارزیابی مدل جهانی که با توجه به ساختار آن و برخلاف مدل منطقه ای مدلی پارامتریک محسوب می گردد، مشخص شد که با تغییر پارامتر میانگین توزیع ارایه شده برای تخمین تلفات مدل جهانی برای محدوده کم خطر به اندازه دو برابر انحراف معیار، نتایج مدل جهانی نیز برای استفاده در پیش بینی مرگ و میر سیلاب های آنی قابل قبول خواهد بود. بکارگیری هر دو مدل منطقه ای و جهانی واسنجی شده در مدیریت ریسک و بحران سیلاب های آنی توصیه می گردد.