بررسی فیتوشیمیایی و بهبود عملکرد اسانس گیاه دارویی .Cuminum cyminum L با محلول پاشی فعال کننده ی متابولیک پلورامین و تنظیم کننده رشد بیواکس تحت شرایط دیم

گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) سرشار از متابولیت های ثانویه، دارای ارزش اقتصادی فراوان و تنها زیره زراعی در ایران است. در این تحقیق به منظور ارزیابی تاثیر محلول پاشی محرک رشد پلورامین و بیواکس بر این گیاه در شرایط دیم، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (1396 و 1397) اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل محلول پاشی پلورامین در غلظت های صفر، 5/2 و 5 گرم در لیتر و بیواکس در سطوح صفر، 5 و 10 میلی لیتر در لیتر بودند. اسانس توسط دستگاه کلونجر با روش تقطیر با آب، استخراج و توسطGC-MS آنالیز گردید. تاثیر محلول پاشی پلورامین بر وزن هزار دانه، تعداد دانه در چتر و بازده اسانس و اثر محلول پاشی بیواکس بر ارتفاع گیاه، تعداد دانه در چتر و درصد و عملکرد اسانس معنی دار بود. اثر متقابل فاکتورهای آزمایشی نیز بر تعداد دانه در چتر، درصد و عملکرد اسانس معنی دار گردید. مقایسه میانگین ها نشان داد که بالاترین درصد و عملکرد اسانس با اختلاف معنی داری به محلول پاشی 10 میلی لیتر در لیتر بیواکس تعلق داشت؛ بعد از آن، محلول پاشی 5/2 گرم در لیتر پلورامین، بالاترین درصد اسانس را تولید نمود. عمده ترین ترکیبات شناسایی شده در همه تیمارها، شامل 3-کارن-10-آل ، پارا-سیمن، پی-کومیک آلدیید، گاما-ترپینن، بتا-پینن و 2-کارن-10-آل بود. بیشترین مقدار ترکیب 3-کارن-10-آل با محلول پاشی 5 گرم در لیتر پلورامین و 5 میلی لیتر در لیتر بیواکس به دست آمد؛ یعنی محلول پاشی همزمان، باعث افزایش این ترکیب شد. بیشترین مقدار پارا-سیمن، گاما-ترپینن و بتا-پینن با محلول پاشی 10 میلی لیتر در لیتر بیواکس و کم ترین میزان این ترکیب با محلول پاشی 5 گرم در لیتر پلورامین و 5 میلی لیتر در لیتر بیواکس به دست آمد. در مجموع نتایج نشان داد که محلول پاشی محرک رشد پلورامین و بیواکس می تواند عملکرد و ترکیب های موجود در اسانس زیره سبز را تحت شرایط دیم بهبود دهد.