مدل مفهومی شناختارهای جرم زا براساس تحلیل روایت زندگی مجرمان سایبری

شناختارهای جرم زا با تضعیف رابطه بین استانداردهای اخلاقی و رفتار شخصی، به نگرش های مجرمانه به عنوان علت های اصلی در بروز و حفظ رفتار مجرمانه تاکید می کنند. هدف این تحقیق، شناسایی شناختارهای جرم زا در مجرمان سایبری است.

پژوهش حاضر به لحاظ گردآوری اطلاعات از نوع کیفی و با رویکرد کثرت گرا و با استفاده از روش نظریه داده بنیاد انجام شده است. جامعه آماری آن مجرمان سایبری هستند که در سال های 97 و 98 توسط پلیس فتای فاتب دستگیرشده و 23 نفر از آن ها از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختاریافته و فرم تجدیدنظر شده مک آدامز بود و مصاحبه ها تا رسیدن به اشباع نظری داده ها ادامه و پس از پیاده سازی و استخراج داده ها، مدل مفهومی توسعه یافته ترسیم شد. در این تحقیق، ابتدا از تحقیقات انجام شده در خصوص شناختارهای جرم زا و نظریه ها به عنوان منبع داده استفاده و مولفه های شناختارهای جرم زا شناسایی و مدل مفهومی پیش فرض ترسیم شد، سپس به منظور توسعه مدل مفهومی شناختارهای جرم زای مجرمان سایبری، از روش تحلیل روایتی با رویکرد کثرت گرا استفاده شد.

یافته ها:

یافته ها نشان داد که در مجرمان سایبری، شناختارهای روانی جرم زا (شامل شخصیت وسواس اجبار، اضطرابی، خلقی، جنسی و پرخاشگری)، شناختارهای فردی جرم زا (شامل سبک های مقابله با مشکلات، سبک های هویتی، طرح واره ها، مکانیسم های دفاعی و غیره) و شناختارهای بین فردی و محیطی جرم زا (شامل اختلالات کارکردی خانواده، ارتباط با دوستان، جنس مخالف، تعارض زوجین و مشکلات تحصیل و مدرسه) و در نهایت شناختارهای اجتماعی جرم زا مشاهده می شود.

نتیجه گیری:

شناختارهای جرم زا منجر به شکل گیری نگرش ها ، باورها و هنجارهایی در مجرمان سایبری می شود و با ایجاد ویژگی های روانی و فردی، بر انگیزه (قصد رفتار مجرمانه) و ارتکاب جرم سایبری در مجرمان تاثیر می گذارند. لذا پیشنهاد می شود به دلیل ماهیت و ویژگی های فضای سایبر، با بهره گیری از فنون شناسایی ویژگی های مجرمان فضای سایبر، امکان پیشگیری از جرایم سایبری توسط ماموران پلیس سایبری به وجود آید.