الگوی نظری هرم روانی آدمی؛ پیشنهاده ای برای نظریه مندسازی فرایند شکل گیری انگیزش ها، گرایش ها و رفتارها با رویکردی اسلامی

در این پژوهش، پژوهشگران در تکاپوی کشف، شناخت و بهره گیری از سه سامانه روان آدمی یعنی سامانه های شناختی، انگیزشی گرایشی و رفتاری و در گامی فراتر با هدف مشارکت در تاسیس و تدوین روان شناسی اسلامی کوشیده اند تا در چهارچوب یک الگوی نظری، روان یا نفس آدمی را بشناسند و آن را توصیف کنند. در الگوی نظری روان شناختی اسلامی، هرم روان آدمی پیشنهادشده ازسوی استاد علامه مصباح یزدی، نفس آدمیان بسان هرمی سه بعدی فرض شده است. نقطه راس این هرم، نشان دهنده نقطه وحدت و هم گرایی نگرش ها، گرایش ها، انگیزش ها، کنش ها و داشته های نفس است. از این نقطه، شیون، گرایش ها، توانش ها و رفتارهای درونی و بیرونی گوناگونی ظهور پیدا می کنند که نمایانگر تنوع، فراوانی و گوناگونی سامانه و کارکردهای نفس آدمی است که در سطوح سه گانه و قاعده هرم روانی آدمی ظهور و بروز می یابد. براساس تلقی علامه مصباح، در سامانه هرم روانی آدمیان، سه سطح معرفت، قدرت و محبت در روندی طولی بروز می یابند. سطح اول دربردارنده شکل گیری و ظهور بعد اول ساختار و کارکردهای نفس، یعنی شناخت و معرفت، و سطح دوم حاوی ظهور بعد دوم یعنی قدرت و توانش ها و سرانجام سطح سوم، هم آغوش با ظهور بعد سومی به نام محبت و خوددوستی است که روان بنه ظهور و توسعه سامانه گرایشی و امیال در روان آدمی است. هدایت و مدیریت رفتارها با تکیه بر شاخص های سامانه و کارکرد گرایش ها و امیال اصلی و فرعی نفس آدمی، دستاورد بزرگ علمی این الگوی روان شناختی است. پژوهشگران در این نوشتار کوشیده اند با تکیه بر آثار نوشتاری و گفتاری علامه مصباح و با به کارگیری روش پژوهش کیفی، پیشنهاده ایشان درخصوص الگوی نظری هرم روانی را توصیف، تحلیل و بازخوانی کنند. این روند در جاهایی به توسعه و تفسیر یافته های ایشان در این الگوی نظری انجامیده است.